Psychische Klachten
Buiten is het donker en je hebt geen zin om je warme bed uit te komen. Iedereen heeft wel eens zo’n (baal)dag. En dat is ook helemaal niet erg. Maar als je heel vaak zo’n dag hebt, en bovendien is het niet alleen buiten donker, maar ook donker omdat je simpelweg geen lichtpuntjes meer ziet in je leven, dan is er meer aan de hand.
Psychische problemen en klachten zijn geen klachten om luchtig over te denken, want als je er niet op tijd bij bent, kunnen deze klachten heel wat negatieve gevolgen hebben. Onbehandelde psychische klachten kunnen ervoor zorgen dat je zelfs fysieke klachten krijgt.
Als je last hebt van psychische problemen dan draag je een last met je mee en hoe langer je die last met je meedraagt, hoe zwaarder die last wordt. En jij bent vaak niet de enige die last heeft van jouw problemen, ook je omgeving krijgt ermee te maken. Het is dus aan te raden om hulp te zoeken, zodat jouw klachten behandeld kunnen worden. Deze zoektocht naar hulp begint altijd bij je huisarts, deze kan het beste bepalen welke zorg je nodig hebt.
Wat zijn psychische klachten?
Psychische klachten komen misschien wel veel vaker voor dan je denkt. Ruim 4 op de 10 mensen hebben ooit in hun leven één of meer psychische aandoeningen gehad. In het afgelopen jaar had ongeveer één vijfde van de mensen één of meer psychische aandoeningen. De meeste psychische klachten komen voort uit angststoornissen.
Als we kijken naar de afzonderlijke aandoeningen is het depressie dat het vaakst voorkomt. Psychische klachten komen bij mannen ongeveer net zo vaak voor als bij vrouwen. Volgens het Trimbos Instituut is er wel een verschil; “Vrouwen hebben vaker een stemmings- of angststoornis gehad, terwijl mannen vaker een middelenstoornis hebben.”
Nu zijn dit natuurlijk aandoeningen die al zijn vastgesteld. Maar hoe weet je dat je zo’n aandoening hebt? Dat begint met het hebben van psychische klachten.
Psychische klachten voorbeelden
Maar wat zijn dan nu eigenlijk precies psychische klachten? Zulke klachten hebben te maken met je psyche. Als we dat woord opzoeken in de Van Dale dan zien we dat psyche ook wel geest, ziel, innerlijk of binnenste betekent. De klachten bevinden zich dus in je binnenste, in je manier van denken.
Er is geen aanwijsbare fysieke reden voor je klachten en aan de buitenkant kunnen mensen meestal niet zien dat er wat met je aan de hand is. Heb je last van psychische klachten, dan kan dat je normale leven flink in de weg zitten.
Mensen met psychische klachten hebben vaak minder plezier in het leven dan mensen zonder klachten. Psychische klachten komen voor in allerlei gradaties, van lichte klachten waar je vaak zelf wat aan kunt doen, tot zware klachten waar een psycholoog en medicatie aan te pas moeten komen.
Psychische klachten bij volwassenen
Heb je nou last van psychische klachten, of heb je gewoon een ‘off day’? Psychische klachten kunnen een teken zijn dat je last hebt van een psychiatrische stoornis. Maar dat is niet altijd het geval. Iedereen is wel eens een dag boos, somber, verdrietig of chagrijnig. Zodra deze klachten wat langer aanhouden spreken we niet meer van ‘even je dag niet hebben’ maar van psychische klachten.
Lichtelijk psychische klachten kun je zelf overwinnen door bijvoorbeeld regelmatig en gezond te eten, te slapen en voldoende sporten. Zijn de klachten wat heftiger, dan kan de huisarts kijken of er bij jou misschien sprake is van een stoornis.
Er zijn nogal wat verschillende psychiatrische stoornissen. Deze staan allemaal beschreven in de DSM 5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition), een handboek dat psychologen en psychiaters gebruiken om tot een diagnose te komen.
Psychische klachten bij kinderen
Ook kinderen kunnen last krijgen van psychische klachten. Van alle kinderen heeft 5% van psychische problemen waarvoor professionele hulp nodig is. Helaas worden psychische problemen bij kinderen vaak minder snel herkent dan bij volwassenen. Waar volwassenen vaak al hebben geleerd hun emoties redelijk te bedwingen, kunnen kinderen dat vaak nog wat minder goed. Prikkelbaarheid kan daarom omslaan in agressie of een driftbui. Kinderen met psychische problemen kunnen bijvoorbeeld last hebben van:
Sombere gevoelens
Sociale problemen
Angst
Driftbuien
Agressie
De stap om met je kind naar een psycholoog te gaan is soms een flinke, en één die alle ouders meteen niet durven te nemen. Toch is het erg belangrijk om wel hulp te zoeken als de klachten van je kind aan blijven houden. Zonder hulp kunnen de psychische klachten zich opstapelen en weer zorgen voor nieuwe klachten. Je kind komt zo in een neerwaartse spiraal terecht waar steeds moeilijker uit te komen is. Hoe eerder er hulp gezocht wordt, hoe eerder een kind weer kan genieten van het leven.
Oorzaken psychische klachten
Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van psychische klachten. Er is niet één enkele oorzaak aan te wijzen, maar het is een combinatie van factoren die ervoor zorgt dat iemand zich mentaal niet gezond voelt.
In het algemeen gaat het vaak om een combinatie van aanleg en omgevingsfactoren. Als je van jezelf impulsief bent aangelegd, dan hoeft dat niet te betekenen dat je een psychische stoornis krijgt. Maar als je impulsief bent aangelegd en je krijgt te maken met de omgevingsfactor stress (bijvoorbeeld stress op het werk) dan kan die combinatie ervoor zorgen dat er psychische klachten ontstaan bij iemand.
Het gaat dus in de meeste gevallen altijd om een combinatie van erfelijke factoren en omgevingsfactoren. Bepaalde psychische stoornissen worden meer genetisch bepaald dan anderen.
Als we kijken naar de omgevingsfactoren dan zijn er bepaalde factoren die een grote rol spelen in het ontwikkelen van psychische klachten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan:
Instabiele gezinssituatie
Seksueel misbruik
Verwaarlozing
Agressie
Ziekte
Verlies van een dierbare
Gepest worden
Een ongewilde verhuizing
Een plotseling ontslag
Natuurgeweld meemaken
Een ongeluk meemaken
Een maatschappelijke crisis
Er zijn bepaalde zaken die de kans op het ontwikkelen van een psychische aandoening kunnen vergroten. Denk daarbij aan het innemen van teveel alcohol of cafeïne of drugsgebruik. Als je last hebt van een lichamelijk ziekte kan dit tevens leiden tot psychische problemen.
Ook hormonen lijken een rol te spelen in het ontstaan van psychische klachten. Men denkt dit, omdat vrouwen vaker last hebben van een paniekstoornis dan mannen. Bovendien vermindert de stoornis tijdens de zwangerschap en worden de klachten erger na de zwangerschap.
Ook depressieve stoornissen, de borderline persoonlijkheidsstoornis en eetstoornissen komen vaker voor bij vrouwen.
Al met al is het zo dat geen mens hetzelfde is, je eigen denkpatroon kan van invloed zijn op de psychische klachten die je hebt. De één gaat nu eenmaal sneller bij de pakken neerzitten dan de ander. Al die verschillende factoren, de omgevingsfactoren, je eigen persoonlijkheid, erfelijke factoren zorgen er samen voor dat je wel of geen psychische klachten ontwikkelt.
Zijn psychische klachten erfelijk?
Erfelijkheid kan een rol spelen bij het ontwikkelen van psychische klachten, maar dit is zeker niet altijd het geval. Het is niet een bepaalde afwijking in een gen dat ervoor zorgt dat je een psychische ziekte krijgt. Het kan wel zo zijn dat een reeks aan veranderingen in je genen ervoor kan zorgen dat je gevoeliger wordt voor psychische klachten.
Persoonlijkheidsstoornissen, ADHD, autisme spectrum stoornis, bipolaire stoornis en schizofrenie hebben allemaal een sterk genetisch component. Als één van je ouders psychische klachten heeft, dan is de kans dat jij dat ook krijgt gemiddeld 1 tot 10 keer groter dan bij mensen die ouders hebben zonder klachten. Als meer mensen binnen jouw familie dezelfde psychische klachten hebben, hoe groter de kans wordt dat jij er ook mee te maken krijgt. Maar het hoeft dus niet te betekenen dat je er last van krijgt.
Er is dus een kans dat je psychische klachten krijgt omdat je dat erfelijk is ingegeven, maar meestal hangt dit vooral samen met de andere factoren, zoals de omgeving.
Psychische problemen kenmerken en symptomen
Ongeveer 10% van de volwassenen die de huisarts bezoeken, ervaart psychische klachten. Maar niet iedereen stapt direct naar de huisarts met klachten. Psychische klachten zijn anders dan fysieke klachten. Je kunt ze meestal niet zien, maar voelen des te meer. De klachten hebben namelijk te maken met je binnenste. Misschien herken je jouw problemen zelfs niet eens als psychische klachten. Daarom zetten we wat veel voorkomende psychische klachten voor je op een rij:
Sombere gevoelens
Piekeren
Slecht slapen
Angst
Prikkelbaar
Gevoel om te mislukken
Gevoel van hopeloosheid
Gevoel gevangen te zitten
Gevoel van leegte
Snel huilen
Gevoel controle kwijt te zijn
Geen zin om dingen te doen
Gevoelig zijn voor prikkels (zoals drukte of lawaai)
Slecht kunnen concentreren
Negatieve gedachten
Schuldgevoelens
Vaak bezig met de dood
Vergeetachtig
Traag
Rusteloosheid
Gebrek aan zelfvertrouwen
Geen zin hebben in seks
Je kunt ook fysieke klachten ondervinden als je last hebt van psychische problemen. Denk dan aan:
Duizeligheid
Hartkloppingen
Vermoeidheid
Gewichtsverandering
Slapeloosheid of juist veel slapen
Droge mond
Hoofdpijn
Druk op de borst
Kortademigheid
Pijn in de spieren of gewrichten
Het is belangrijk om psychische klachten te behandelen. Het kan er namelijk voor zorgen dat erger wordt voorkomen. Zo is het bewezen dat bij een vroege behandeling van depressieve klachten, een depressie op den duur kan worden voorkomen.
Psychische klachten herkennen bij anderen
Soms is het heel duidelijk dat iemand in je omgeving last heeft van psychische problemen. Bijvoorbeeld als iemand vaak zegt: “ik heb er geen zin meer in”, of “van mij hoeft het allemaal niet meer”. Maar er zijn ook mensen die een kei zijn in het ontwijken van de vraag: “hoe gaat het met je?” Hoe weet je dan of iemand met zichzelf in de knoop zit, of last heeft van een psychiatrische stoornis? Door goed naar ze te kijken.
Als mensen last hebben van psychische klachten dan zie je vaak dat hun gedrag verandert. Dat kan heel subtiel zijn, maar ook gaan om grote gedragsveranderingen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan:
Zich opvliegend gedragen
Drugs- en alcoholgebruik
Onrustig zijn
Concentratieproblemen
Slaapproblemen
Eetproblemen
Roekeloos gedrag
Overmatige bezorgdheid
Gevoeligheid voor prikkels (zoals drukte en lawaai)
Teruggetrokken gedrag
Denk je dat iemand in jouw naaste omgeving last heeft van psychische klachten? Bied dan een luisterend oor. Als iemand tegen je zegt dat hij de laatste tijd zo slecht slaapt, vraag dan wat dat met diegene doet. Als iemand zich erg onrustig gedraagt, benoem dat dan eens en vraag of diegene ergens mee zit. Wees empathisch, blijf jezelf en veroordeel de ander niet. Dan kunnen jullie er samen op een open manier over proberen te praten en kun je eventueel helpen met het zoeken naar hulp.
Heb ik psychische problemen?
Voel je je de laatste tijd moe, ook al heb je heel goed geslapen? Ben je down, verdrietig en heb je nergens zin in? Dan kan het zijn dat je last hebt van psychische problemen. Zie je bij iemand in jouw omgeving ineens het gedrag veranderen? Of is jouw vriend, vriendin, broer, zus, vader, moeder of andere naaste niet het bed uit te slaan? Ook dan kan het zijn dat er meer speelt dan gewoon een baaldag.
Om erachter te komen of je te maken hebt met psychische klachten kun je online verschillende tests doen. Er zijn algemene zelftests te vinden over je mentale gezondheid, maar je kunt ook zoeken op specifieke tests. Er zijn bijvoorbeeld testen voor een indicatie of je te maken hebt met een depressie. Of andere testen leggen meer de nadruk op psychische problemen die te maken hebben met je werk. Speciaal voor kinderen en jongeren zijn er ook online testen te vinden. De uitslag van deze testen is niet een diagnose. Wij raden aan eerst te kijken op Thuisarts.nl en eventueel vervolgens een afspraak te maken met je huisarts.
Psychische klachten – Behandelingen
Er zijn heel veel verschillende soorten psychische problemen en aandoeningen. Elke aandoening is anders en bovendien is ook ieder mens een beetje anders. Er zijn dus meerdere behandelingen mogelijk en het is aan de psycholoog om te kijken welke behandeling het beste bij jou en bij je klachten past. Sommige behandelingen richten zich op jou als persoon. Andere behandelingen richten zich specifiek op je klachten. De meest voorkomende therapieën bij psychische klachten zijn:
● Acceptance and commitment therapie
● EMDR
● Systeemtherapie
● Coaching
Psychische problemen medicatie
Soms kan het nodig zijn om een behandeling bij psychische problemen te ondersteunen met medicijnen. Over het algemeen is het zo dat alleen medicatie niet de oplossing is voor de mentale problemen. Medicijnen kunnen er echter wel voor zorgen dat bepaalde symptomen van psychische aandoeningen milder worden of soms helemaal verdwijnen. Zo dempen antipsychotica psychotische verschijnselen en antidepressiva kunnen helpen om depressieve klachten te verminderen. Bij Mindler worden geen medicijnen voorgeschreven, dit kan alleen een arts of psychiater doen.
Natuurlijke supplementen bij psychische klachten
In enkele gevallen kan de natuur een handje helpen bij je psychische klachten en problemen. Zo kun je bijvoorbeeld bepaalde kalmerende natuurmiddelen nemen om beter te kunnen slapen. Denk bijvoorbeeld aan het drinken van kamillethee voor het slapen gaan. Het is altijd het beste om al je voedingsstoffen uit je eten en drinken te halen, maar soms kunnen supplementen je helpen om tekorten aan te vullen. Denk dan aan vitaminen, mineralen, visvetzuren (omega 3) of magnesium.
LET OP: Bepaalde supplementen kunnen de werking van medicijnen beïnvloeden. Overleg daarom altijd met je behandelaar of je supplementen kunt gaan gebruiken tijdens je behandeling.
Omgaan met psychische klachten in het dagelijks leven
Psychische problemen/klachten zijn voor jezelf erg vervelend, maar ook voor je omgeving. Jij bent niet jezelf en je gedraagt je waarschijnlijk anders dan anders. Als je kampt met psychische problemen ben je over het algemeen niet het zonnetje in huis, wat kan zorgen voor een donkere deken over het gezinsleven, en ook op het werk en binnen een relatie kunnen psychische problemen flinke invloed hebben.
Psychische klachten en familie
Heb je zelf geen last van psychische klachten, maar is er iemand binnen jouw familie die er mee te maken heeft, dan kan het ook voor jou lastig zijn om hiermee om te gaan. Het is dan belangrijk om behalve het familielid proberen te helpen, ook goed voor jezelf te blijven zorgen.
Je ongerustheid over een ander kan ervoor zorgen dat je zelf psychische klachten krijgt als je niet oplet. Zoek steun waar het kan en zoek hulp als dat nodig is.
Psychische klachten en werk
Psychische klachten zijn een grote reden voor ziekteverzuim op de werkvloer. Sommige klachten hebben specifiek te maken met de sfeer op de werkvloer, omdat iemand bijvoorbeeld gepest wordt. Andere klachten hebben te maken met stress of te hoge druk om te presteren.
Ook kunnen klachten die niet direct te maken hebben met je werk ervoor zorgen dat het op de werkvloer minder lekker loopt. Slapeloze nachten kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat je je op je werk minder goed kunt concentreren.
Als werkgever kun je te maken krijgen met werknemers die last hebben van psychische klachten en als werknemer zie je misschien dat een collega niet lekker in zijn of haar vel zit. Het is misschien moeilijk, maar probeer ervoor te zorgen dat er een open gesprek kan plaatsvinden over de problemen. Zodra de psychische problemen zijn aangekaart is het namelijk veel makkelijker om hulp te zoeken, bijvoorbeeld bij een bedrijfspsycholoog.
Psychische klachten en relaties
Psychische problemen kunnen van grote invloed zijn op je relatie. Jij bent niet jezelf en dat merkt de ander vaak maar al te goed. Ineens heb je geen zin meer om leuke dingen te doen, terwijl je vroeger altijd in was voor een verzetje.
Sombere buien kunnen de sfeer flink verpesten en het feit dat je geen zin hebt om iets te ondernemen (dus ook niet het huishouden) kan ervoor zorgen dat je partner het moeilijk krijgt. Je partner kan zich gaan irriteren aan jouw gedrag of wanhopig worden van het feit dat hij of zij je niet meer op kan vrolijken.
En zo zijn er talloze redenen te bedenken waarop psychische problemen een flinke wissel kunnen trekken op zowel liefdesrelaties als relaties met vrienden. Je kunt als je last hebt van psychische problemen hulp zoeken voor jezelf, maar je kunt ook (eventueel ernaast) samen met je partner in therapie.