Wat is autisme?
Vind je het lastig om anderen goed te begrijpen of sociale situaties goed in te schatten? Raak je in paniek als in de supermarkt de voedingsmiddelen ineens op een andere plek liggen? Begint je dag altijd met dezelfde routine? Dan kan het zijn dat je autisme hebt.
In Nederland zijn er naar schatting ongeveer 200.000 mensen met autisme, dat is ongeveer 1% van de bevolking. Dit percentage ligt overal ter wereld ongeveer gelijk. In Nederland wordt momenteel specifieker onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van autisme bij personen over een langere tijd. Gegevens van mensen met autisme worden opgenomen in het Nederlands Autisme Register.
Alles wat mensen zien, horen, ruiken of voelen, wordt door mensen met autisme op een andere manier verwerkt, daardoor kunnen mensen met autisme moeite hebben met alledaagse taken.
Therapie kan je helpen om je leven met autisme makkelijker te maken. Niet alleen als je zelf aan deze stoornis lijdt, maar ook als je er op een afstandje mee te maken hebt. Bijvoorbeeld omdat iemand binnen je gezin autisme heeft.
Ben je een autist of ben je iemand met een autistische stoornis? Ofwel: maakt jouw autisme je wie je bent als persoon, of ben je gewoon jezelf en heb je toevallig autisme? Deze filosofische gedachte lijkt misschien ingewikkeld, maar het is wel een vraag waar veel mensen met autisme (of autisten) op den duur mee komen te zitten. Want autisme, wat is dat nu eigenlijk? En hoe kun je er nu het beste mee omgaan?
Autisme is een ontwikkelingsstoornis die is aangeboren. Soms is autisme moeilijk te diagnosticeren, zeker bij jonge kinderen. Mensen met autisme vinden sociale interactie vaak lastig, vertonen vaak repetitief gedrag en hebben moeite met non-verbale communicatie.
Elk jaar wordt er wereldwijd aandacht gevraagd voor autisme. Op 2 april is het World Autism Awareness Day. Men roept de lidstaten van de VN dan op om met maatregelen te komen om meer bewustwording te creëren rondom autisme.
Autisme betekenis en waarom het zo heet
Het woord autisme komt voort uit het Griekse woord voor ‘zelf’: αὐτός, autós. De manier waarop het woord autisme wordt gebruikt verschilt.
Sommige mensen gebruiken het om de klassieke vorm van autisme aan te duiden, anderen gebruiken het woord om alle stoornissen die binnen het autisme-spectrum horen te benoemen. Er zijn namelijk verschillende vormen van autisme, die allemaal een plek binnen dat totale autisme-spectrum hebben.
Vormen van autisme en autistische trekjes
Het idee van verschillende vormen van autisme is eigenlijk een beetje achterhaald. Tot niet zo heel lang geleden werd er inderdaad gesproken van deze vijf verschillende vormen van autisme:
Klassiek autisme
Syndroom van Asperger
PDD-NOS
Syndroom van Rett
Desintegratieve stoornis
Tegenwoordig spreken we bij al deze vormen van het overkoepelende begrip ‘autisme-spectrumstoornis’. ‘Het ‘spectrum’ in dit woord geeft aan dat er verschillende gradaties zijn van de verschillende vormen van autisme. Onderscheid tussen de verschillende vormen wordt niet meer gemaakt bij het maken van een diagnose. Je hebt dus bijvoorbeeld tegenwoordig geen PDD-NOS, maar je wordt dan gediagnosticeerd met ‘autisme-spectrumstoornis’
Wat is asperger en is het hetzelfde als autisme?
Asperger is één van de vormen van autisme die vroeger apart gediagnosticeerd werd, maar heden ten dage valt onder autisme-spectrumstoornis. Het syndroom van Asperger is vernoemd naar een van de pioniers als het gaat om autisme onderzoek: De Oostenrijkse kinderarts Hans Asperger. Het verschil tussen klassiek autisme en het syndroom van Asperger is dat mensen met die laatste stoornis een normale tot hoge intelligentie hebben en geen taalachterstand, ook niet als kind. Mensen met klassiek autisme kunnen alle denkniveaus hebben en er is altijd sprake van een taalachterstand in de kinderjaren.
Wat zijn de oorzaken van autisme?
Het is nog niet helemaal duidelijk wat nu de precieze oorzaken, of oorzaak, van autisme is. Wel zijn er een heleboel mogelijkheden geopperd. Zo zou autisme een neurologische oorzaak kunnen hebben. Een deel van de hersenen zou bij mensen met autisme anders werken dan bij mensen die geen last hebben van de stoornis. Welk deel van het brein dit zou moeten zijn is niet bekend.
Ook een erfelijkheid is genoemd als oorzaak van autisme. Het gen CDH10 kan, zo bleek uit onderzoek, een rol spelen bij autisme.
Een andere verklaring voor autisme zou Meiose kunnen zijn. Meiose is een tweedelig delingsproces dat voortplantingscellen produceert. Chromosomen worden gesplitst en er vinden verschillende toevalsprocessen plaatst. Zonder heel diep op deze materie in te gaan is het idee dat er tijdens de meiose soms teveel DNA of soms te weinig DNA op een specifieke locatie terechtkomt. Dit zou de basis kunnen zijn voor een syndroom zoals autisme.
De laatste jaren wordt er ook veel onderzoek gedaan naar het verband tussen de gezondheid van de darmen en autisme. Onderzoekers vermoeden dat de oorzaak van de stoornis dus niet in de hersenen gezocht moet worden, maar in de darmen. Er is namelijk gebleken dat kinderen met autisme een afwijkende darmhuishouding hebben.
Hoewel er nog steeds veel onderzoek gedaan moet worden om de specifieke oorzaak van autisme aan te wijzen, zijn de meeste wetenschappers het er wel over eens dat het een combinatie van factoren is die ervoor zorgt dat autisme ontstaat.
Autisme kenmerken en symptomen
Ieder persoon is anders, en ook autisme uit zich bij ieder persoon op een andere manier. Mensen met autisme krijgen mede daardoor vaak een verkeerde diagnose. Toch zijn er veel eigenschappen die mensen met autisme vaak met elkaar gemeen hebben. We zetten de verschillende kenmerken en symptomen van kinderen en volwassenen uiteen en maken ook onderscheid tussen mannen en vrouwen. Tot slot kijken we apart nog even naar de specifieke kenmerken en symptomen van Asperger.
Autisme bij kinderen: kenmerken en symptomen
Autisme is bij kinderen vaak wat moeilijker vast te stellen dan bij volwassenen. Autisme kun je namelijk niet zien, maar je kind kan er wel last van hebben. Omdat het nog wat jonger is, kan je kind misschien niet goed uitleggen hoe hij zich op een bepaald moment voelt. En misschien weet hij zelf ook niet zo goed waarom hij ineens in woede is uitgebarsten in de klas, of waarom hij het lastig vind om vriendjes te maken. Zie je als ouder één of meer van de volgende symptomen bij je kind, dan kan er sprake zijn van autisme-spectrumstoornis.
Je kind heeft moeite met veranderingen
Je zoon of dochter vind het lastig om contact te maken
Je kind heeft bepaalde routines en doet graag dingen altijd op dezelfde manier
Je zoon of dochter heeft moeite met non-verbale communicatie
Je kind snapt vaak niet wat er van hem verwacht wordt
In een onbekende situatie wordt je kind vaak heel angstig
Emoties van anderen begrijpt je kind niet zo goed
Autisme bij volwassenen: kenmerken en symptomen
Vroeger dacht men vaak dat autisme alleen bij kinderen voorkwam, maar inmiddels wordt autisme ook bij volwassenen onderkend. Heb je een vermoeden dat je zelf last hebt van autisme-spectrumstoornis, of denk je dat iemand binnen je gezin of vriendenkring autistisch is, let dan op de volgende symptomen:
Moeite met verandering
Goed in analyseren
Sociaal onhandig
Recht door zee
Geen gesprekken over koetjes en kalfjes
Oog voor detail
Goed in herkennen van patronen
Precies
Gevoelig voor prikkels, of juist heel ongevoelig voor prikkels
Loyaal
‘Out of the box’ denkend
Intensief bezig zijn met dingen (zoals een hobby of sport)
Doet langer over het verwerken van informatie
Spreekt het liefst een-op-een af, in plaats van in een groep
Perfectionistisch
Geen oog voor (problemen van) anderen
Autisme bij mannen: kenmerken en symptomen
“(…) bij de aanwezige mannen merk ik vaak meteen iets bijzonders op aan hun houding, hun mimiek, het oogcontact of in hoe ze een gesprek voeren. Aan de vrouwen met autisme merk ik meestal niet zoveel. ” Zegt Lynsey Weijburg, die zelf autisme heeft.
Zowel mannen als vrouwen kunnen last hebben van autisme, al zijn de mannen wel in de meerderheid. De verhouding ligt volgens wetenschappers op 4:1, wat dus betekent dat vier keer zoveel mannen autisme hebben als vrouwen. Dit kan komen omdat autisme bij vrouwen minder snel wordt ontdekt. Mannen (en jongens) met autisme vertonen vaak iets ander gedrag dan vrouwen (en meisjes). Naast de eerder genoemde symptomen van autisme bij volwassenen kun je nog letten op de volgende kenmerken:
Zichtbare gedragsproblemen
Temperamentvol (snel boos, driftig)
Opvallende hobby’s zoals treinen of dinosaurussen
Weinig oogcontact
Weinig emotionele problemen
Opvallend afwijkend gedrag
Fijne motoriek is minder
Autisme bij vrouwen: kenmerken en symptomen
In Nederland zijn er naar schatting 42.550 meisjes en vrouwen met autisme, maar omdat autisme bij vrouwen veel minder snel opvalt kan het aantal in het echt wel eens veel hoger liggen. Vrouwen met autisme vertonen vaak de volgende kenmerken, naast de eerder genoemde symptomen in dit artikel:
Snel angstig
Verlegen
Onopvallende hobby’s zoals paarden of tv-series
Claimend gedrag
Asperger: kenmerken en symptomen
De symptomen van Asperger zijn te vergelijken met de symptomen van klassiek autisme. De sociale interactie is minder dan bij mensen zonder de stoornis. Mensen met Asperger trekken zich gauw terug of zijn verlegen, ze houden vast aan routines en vinden het moeilijk om non-verbale communicatie te herkennen, zoals gebaren of gezichtsuitdrukkingen. Al deze symptomen zie je ook terug bij mensen met de klassieke autisme stoornis.
Er is echter een groot verschil, en dat is dat mensen met Asperger geen taalachterstand hebben. Ze functioneren goed in het dagelijkse leven en er is vrijwel altijd sprake van een gemiddelde of hoge intelligentie. Dat betekent niet dat mensen met klassiek autisme per definitie een lagere intelligentie hebben, maar bij klassiek autisme kan het qua niveau alle kanten op, bij Asperger is er nooit sprake van lage intelligentie.
Voor- en nadelen van autisme
Het woord stoornis klinkt voor veel mensen niet positief, maar geloof het of niet, er zitten ook mooie kanten aan het hebben van autisme.
Voordelen van autisme
Goed zelfstandig kunnen werken Omdat contact maken van jongs af aan al lastig is voor mensen met autisme, zijn ze al lang gewend om alleen te werken. Mensen met autisme kunnen dus heel goed zelfstandig opdrachten uitvoeren.
**Goede werknemers **Autisten zijn vaak goede werknemers omdat ze heel goed orders op kunnen volgen en loyaal zijn. Dat komt omdat ze het moeilijk vinden om het heft in eigen hand te nemen.
Oprecht Mensen met autisme zijn oprecht en rechtdoorzee. Dat kan vervelend aanpakken, maar ook heel goed.
Speciaal talent Sommige mensen met autisme hebben bijzondere talenten. Zo kan het zijn dat iemand uitzonderlijk goed kan tekenen, pianospelen of wiskundige berekeningen kan doen.
Oog voor detail Mensen met autisme zijn visueel vaak heel sterk. Dat komt omdat ze oog hebben voor details. Dit kan door een autist op allerlei manieren gebruikt worden. Bijvoorbeeld bij het maken van kunst, maar ook bij het programmeren van een computer.
Leergierig Veel autisten willen heel graag leren. Omdat ze zich er zekerder door voelen als ze kennis hebben om uit te putten in gesprekken, maar ook omdat er bij leren lekker veel details komen kijken. Iemand met autisme kan dan ook erg opgaan in de lesstof.
De lijst van voordelen van autisme kan door iedereen anders worden ingevuld. Bovenstaande voordelen gelden echt niet voor iedereen, want ieder persoon is nu eenmaal uniek – autisme of niet.
Nadelen van autisme
Helaas zijn er ook een heleboel nadelen aan het hebben van autisme. Ook de nadelen kunnen per persoon anders worden ervaren.
Sociaal minder vaardig Een van de kenmerken van autisme die het vaakst genoemd wordt als nadeel is het gebrek aan sociale vaardigheden. Het is lastig om bij de groep te horen als je autisme hebt. Dit komt omdat je anders denkt dan mensen zonder autisme. Je gedraagt je in een groep dus vaak ook anders. Non-verbale communicatie gaat bijvoorbeeld aan je voorbij, zodat er misverstanden kunnen ontstaan. Ook kan het bijvoorbeeld zijn dat je heel verlegen bent en het heel lastig vindt om contact te maken met nieuwe mensen.
Niet om kunnen gaan met veranderingen De melk staat ineens op een andere plek in de supermarkt, of de bus komt een minuut te laat. Je moet nieuwe schoenen dragen, of je sportactiviteit is ineens op een ander tijdstip ingepland. Mensen met autisme kunnen met dit soort simpele veranderingen heel slecht omgaan. Er kan paniek ontstaan, boosheid of iemand kan zich juist helemaal terugtrekken bij veranderingen.
Slechte motoriek Sommige mensen met autisme hebben een slechtere motoriek en worden vaak gezien als houterig en stijf. Ook onhandigheid komt door die slechtere motoriek vaker voor.
Uitspraken letterlijk nemen Mensen met autisme nemen uitspraken vaak letterlijk, ook als ze figuurlijk bedoeld zijn. Dat kan onhandig uitpakken. Als iemand bijvoorbeeld vraagt of je na het eten de borden wil afwassen, dan kan iemand met autisme alle borden afwassen, maar het bestek en de glazen vies op tafel laten staan.
Langer moeten nadenken Het denkproces van autisten verloopt anders dan bij mensen zonder autisme. Het kan dus zijn dat iemand met autisme langer nadenkt over het beantwoorden van een simpele vraag. Dit kan vervelend zijn in gesprekken, omdat er bijvoorbeeld lange stiltes vallen.
Ook bij de nadelen geldt weer: niet elke autist heeft last van alle nadelen, en er zijn mensen die last hebben van heel andere nadelen.
Heb ik autisme?
Herken je je een beetje in bovenstaande tekst, of vermoed je dat iemand binnen jouw gezin of vriendenkring kampt met een autistische stoornis? Dan kun je dit onderzoeken door een ASS test te doen.
Wat is ASS? Het autisme-spectrumstoornis
Nog even in het kort: ASS is de afkorting van autisme-spectrumstoornis. Hieronder vallen verschillende autisme stoornissen die vroeger apart gediagnosticeerd werden. Tegenwoordig spreekt men alleen nog maar van autisme-spectrumstoornis. Het is een stoornis in de informatieverwerking in de hersenen. Om erachter te komen of jij, of iemand die je kent, aan deze stoornis lijdt kun je online verschillende tests doen.
Autisme test voor volwassenen
Om te kijken of je mogelijk kans hebt op het hebben van autisme zijn er verschillende online tests die je kunt doen. Let er wel op dat online testen niet een vervanging voor diagnoses zijn. Om erachter te komen of er echt sprake is van ASS is een bezoek aan een dokter noodzakelijk, deze kan je dan eventueel doorverwijzen naar een specialist die de uiteindelijk diagnose kan stellen.
Heeft mijn kind autisme: autisme test voor kinderen
Er zijn online ook speciale autisme tests te vinden voor kinderen, zoals deze die je kunt vinden op gezondheidsplein.nl. Ook hier geldt dat de uitkomst van de test slechts een indicatie is, en dat de test een aanleiding kan zijn om naar de huisarts te stappen, maar zeker geen officiële diagnose van autisme bij je kind is.
Autisme behandelingen – Hoe behandel je autisme?
Autisme kan niet genezen worden, maar je kunt door een behandeling wel beter met de klachten die bij de stoornis horen omgaan. Behandelingen kunnen van psychologische en gedragstherapeutische aard zijn, maar ook van medicinale aard. Ook lotgenotencontact kan helpen om beter met autisme om te gaan.
Autisme medicatie
Een medicijn tegen autisme bestaat niet. Maar medicijnen kunnen mensen met autisme wel ondersteunen om het leven met autisme wat makkelijker te maken. Er zijn verschillende medicijnen die aan mensen met autisme kunnen worden voorgeschreven. Bij Mindler worden geen medicijnen voorgeschreven.
Verschillende soorten autisme medicijnen
Antipsychotica (Risperdal, Pipamperon en Dipiperon)
Antipsychotica zorgen ervoor dat de symptomen van een psychose worden tegengegaan. In lage doseringen wordt het gebruikt bij mensen met ASS, ter vermindering van prikkelbaarheid en gedragsproblematiek. De bekendste antipsychotica die worden ingezet bij autisme zijn de medicijnen Risperdal, Pipamperon en Dipiperon.
Risperdal en Pipanperson Deze twee medicijnen behoren tot de klassieke antipsychotica en worden voorgeschreven bij psychose, schizofrenie en onrust. Het vermindert het effect van dopamine in de hersenen. Dopamine is een voedingsstof voor adrenaline. Door het verminderde effect wordt men rustiger.
Dipiperon Dipiperon behoort tot de atypische antipsychotica. Het vermindert het effect van natuurlijk stoffen in de hersenen zoals dopamine en serotonine. Hierdoor neemt onrust af en kan het ook helpen tegen spiertrekkingen, tics of dwangstoornissen.
Antidepressiva (Seroxat, Prozac, Citalopram, Venlafaxine)
Antidepressiva worden soms ingezet bij symptomen van autisme als agressie, prikkelbaarheid en repetitief gedrag. Het effect is echter matig, volgens de richtlijnen database van autisme-spectrumstoornis. Voorbeelden van antidepressiva die worden ingezet bij autisme zijn Seroxat, Prozac, Citalopram, Venlafaxine.
Seroxat Seroxat behoort tot de groep geneesmiddelen die we SSRI noemen, serotonine-heropnameremmers. Het medicijn verbetert stemming en vermindert angsten
Ritalin
Ook ritalin wordt wel eens voorgeschreven bij autisme, maar dit is vaak wanneer iemand naast autisme ook nog een andere stoornis heeft, bijvoorbeeld:
Natuurlijke autisme supplementen
Het is niet wetenschappelijk bewezen dat je door autisme voedingsstoffen tekort komt, maar het is wel mogelijk dat autisten een tekort hebben aan belangrijke vitaminen en mineralen. Dat komt bijvoorbeeld omdat ze eenzijdig eten (verandering is immers vervelend). Je kunt die tekorten aanvullen met bijvoorbeeld de volgende supplementen
Vitamines
Omega 3 (vetzuren)
Zink
Magnesium
De afgelopen 50 jaar is het nog niet gelukt om een verband aan te tonen tussen voeding en psychische gezondheid, maar de vermoedens zijn er wel degelijk. Onderzoeken naar het verband tussen een bepaald dieet op een bepaalde stoornis zijn dan ook nog steeds in volle gang.
Holistische autisme behandelingen
Een holistische visie gaat ervan uit dat alles met elkaar is verbonden. Een holistische kijk op autisme kan dus zijn dat je darmflora direct samenhangt met autisme. Je kunt autisme holistisch benaderen door Mindfulness.
Mindfulness voor autisme
Mindfulness is een therapievorm die kan ingezet worden bij autisme, om mensen met de stoornis meer rust in hun hoofd te geven. Door het doen van verschillende oefeningen kom je in contact met je lichaam en leer je contact te krijgen met je lichaam. Je kunt, als je autisme helpt, zelf met Mindfullness aan de slag gaan, maar ook een therapeut inschakelen om je hierbij te begeleiden. Kies er wel altijd voor om of alleen met een cursus aan de slag te gaan, of samen met lotgenoten. Als je je als autist bij een mindfulness cursus aanmeldt voor mensen die geen autisme hebben kan er verwarring ontstaan.
Omgaan met autisme in het dagelijks leven
Was het maar zo dat autisme met een simpele pil te genezen was. Maar helaas. Er zit als autismepatiënt niet anders op dan met je autisme te leren omgaan. We hebben het nu over mensen die aan autisme lijden, maar er zijn natuurlijk nog veel meer mensen die met autisme te maken hebben. Familie, vrienden, geliefden, klasgenoten, sportmaatjes, leraren, noem maar op. Ook zij moeten met autisme leren omgaan.
Autisme en familie
Als er iemand is met autisme binnen het gezin heeft dat impact op iedereen binnen dat gezin. De autist kan een flinke stempel drukken op het gezinsleven en dat kan ervoor zorgen dat andere gezinsleden minder goed kunnen functioneren. Andersom kan het ook zo zijn dat het gezin invloed uitoefent op de ontwikkeling van de persoon met autisme. Als gezin moet je dus een mechanisme zien te vinden waardoor iedereen binnen het gezin ruimte heeft. Dat kan door met het hele gezin in therapie te gaan, of door te leren hoe je als gezin de persoon met autisme goed kunt helpen. Door bijvoorbeeld op vaste tijdstippen te eten, of altijd dezelfde volgorde aan te houden bij het gebruik van de badkamer. Een psycholoog kan je hierbij helpen.
Autisme en werk
Autisme kan lastig zijn op de werkvloer, maar ook in je voordeel werken. Niet iedereen begrijpt alles over autisme, het is daarom belangrijk dat je met je autisme leert omgaan zodat de stoornis je op je werk niet tegen gaat werken. Zo kun je bijvoorbeeld een vast contactpersoon zoeken op je werk, die iets meer weet over je aandoening en waar je naartoe kunt als je problemen hebt. Je kunt leren hoe je in de pauze wat socialer naar je collega’s toe kan zijn, of hoe je moet omgaan met een onverwachte situatie. Ook hier kan een psycholoog je goed bij helpen.
Autisme en relaties
Mensen met autisme hebben moeite met sociale contacten. Hoe zit het dan precies met relaties? Een ding is zeker: als je autisme hebt betekent dat niet dat je nooit een relatie kunt krijgen. Maar hoe zorg je ervoor dat je relatie goed blijft? En wat moet je doen als je partner een autistische stoornis heeft?
Zowel in vriendschappelijke als in liefdesrelaties is het belangrijk om naar elkaar te luisteren en een juiste balans te vinden. Zaken die kunnen spelen binnen relaties waarbij iemand autistisch is zijn bijvoorbeeld: grenzen niet duidelijk kunnen aangeven, last hebben van prikkels, niet weten hoelang gesprekken duren, het gevoel contact te ‘moeten’ hebben in plaats van het te willen en een gebrek aan inlevingsvermogen.
Autisme en seksualiteit
Problemen op het gebied van seksualiteit komen veel voor bij mensen met autisme. Dat begint als op school. Meisjes met autisme kunnen bijvoorbeeld minder bezig zijn met zaken als ‘zoenen en ‘verkering’ dan hun leeftijdsgenootjes en vallen daardoor buiten de groep. Jongens en mannen hebben vaak moeite met flirten, dat heeft te maken met het niet goed kunnen interpreteren van non-verbale signalen.
Ook kan het zijn dat je als je autisme hebt moeite hebt met het accepteren van je geaardheid. Je hebt niet alleen autisme, maar bent ook nog eens homoseksueel. Je voelt je dan dus dubbel anders.
Op het gebied van seks kan autisme ook behoorlijk in de weg zitten. Sommige mensen met autisme hebben helemaal geen behoefte aan seks, anderen lopen tegen misverstanden aan in de slaapkamer. Het is belangrijk om open met je partner te praten over seks als er sprake is van autisme bij een van de partners. Een psycholoog kan je hier eventueel mee helpen.
Is autisme erfelijk?
Met autisme word je geboren, maar is het ook erfelijk? Helaas wel. Uit onderzoek is gebleken dat autisme in grote mate (80%) erfelijk bepaald is. Eerder onderzoeken die er naar de erfelijkheid van autisme gedaan werden kwamen tot dezelfde conclusie. Er zijn overigens ook omgevingsfactoren die een rol kunnen spelen bij autisme. Bijvoorbeeld een vroeggeboorte, of de leeftijd van de vader tijdens de conceptie.