Wat is het verschil tussen autisme en ADHD?
Deze twee diagnoses hebben elk hun eigen kenmerken. Bij autisme zie je vooral uitdagingen op het gebied van sociale interactie, communicatie en een sterke behoefte aan voorspelbaarheid. Mensen met autisme hebben vaak moeite met het begrijpen van sociale situaties en non-verbale communicatie. Ze kunnen intense, specifieke interesses hebben en hechten aan vaste routines.
Bij ADHD ligt de focus meer op aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. Mensen met ADHD hebben moeite om hun aandacht vast te houden, zijn vaak beweeglijk en handelen soms voordat ze nadenken. Hun gedrag is vaak energiek en spontaan, in tegenstelling tot het meer voorspelbare gedrag bij autisme.
Kenmerk | Autisme | ADHD |
Sociale interactie | Moeite met begrijpen sociale regels | Vaak sociaal, maar impulsief in interacties |
Communicatie | Uitdagingen met verbale en non-verbale communicatie | Praat vaak veel, maar luistert minder goed |
Interesses | Intense, specifieke interesses | Brede interesses, snel verveeld |
Prikkels | Vaak overgevoelig voor zintuiglijke prikkels | Zoekt vaak prikkels op en snel afgeleid door prikkels |
Hoe herken je autisme bij kinderen?
Kinderen met autisme vertonen vaak al vroeg typische kenmerken. Ze maken minder oogcontact, reageren niet altijd op hun naam en ontwikkelen taal soms later of anders dan leeftijdsgenoten. Je kunt merken dat ze moeite hebben met het begrijpen van sociale situaties en het delen van plezier of interesses met anderen.
Typische kenmerken zijn ook repetitieve bewegingen (zoals wiegen of fladderen met handen), een sterke behoefte aan routine en voorspelbaarheid, en intense reacties op zintuiglijke prikkels zoals geluiden, licht of aanraking. Deze kinderen kunnen ook opvallend gedetailleerd zijn in hun waarneming en hebben soms bijzondere interesses waar ze helemaal in op kunnen gaan.
Jongens en meisjes kunnen autisme verschillend uiten. Bij meisjes is het vaak subtieler en valt het minder op, waardoor het later of zelfs helemaal niet wordt herkend.
Hoe herken je ADHD bij kinderen?
Kinderen met ADHD vallen vaak op door hun moeite om stil te zitten, te luisteren en te wachten op hun beurt. Ze zijn gemakkelijk afgeleid, vergeetachtig en lijken niet te luisteren als je tegen ze praat. Ze kunnen moeite hebben met het organiseren van taken en activiteiten en vermijden vaak dingen die langdurige mentale inspanning vereisen.
Let ook op impulsief gedrag zoals het onderbreken van anderen, moeite hebben met wachten op hun beurt en overhaast handelen zonder na te denken over de gevolgen. Bij sommige kinderen overheerst het onoplettende type (vroeger ADD genoemd), waarbij vooral concentratieproblemen en vergeetachtigheid op de voorgrond staan, zonder de duidelijke hyperactiviteit.
Er is een verschil in hoe ADHD zich uit bij jongens en meisjes. Jongens zijn vaker hyperactief en impulsief, terwijl meisjes meer internaliserend gedrag kunnen vertonen, zoals dagdromen en vergeetachtigheid.
Kunnen autisme en ADHD samen voorkomen?
Ja, autisme en ADHD kunnen zeker samen voorkomen. Onderzoek wijst uit dat ongeveer 30-50% van de mensen met autisme ook ADHD heeft, en andersom heeft ongeveer 15-25% van de mensen met ADHD ook autisme.
Wanneer beide diagnoses samen voorkomen, kan dit het beeld complexer maken. De symptomen kunnen elkaar versterken of juist maskeren. Bijvoorbeeld, iemand kan moeite hebben met sociale interacties door autisme, terwijl ADHD kan leiden tot impulsiviteit in die sociale situaties. Dit maakt een zorgvuldige diagnostiek nog belangrijker.
Wat zijn de verschillende behandelmethoden voor autisme en ADHD?
De behandeling van autisme en ADHD verschilt op belangrijke punten. Bij autisme ligt de nadruk vaak op het aanleren van sociale vaardigheden, communicatietraining en het creëren van structuur en voorspelbaarheid. Gedragstherapie, sociale vaardigheidstraining en soms ergotherapie kunnen helpen bij het omgaan met zintuiglijke gevoeligheden.
Bij ADHD speelt medicatie vaak een grotere rol, zoals methylfenidaat (Ritalin) of andere stimulantia. Deze worden vaak gecombineerd met gedragstherapie, coaching in executieve functies en oudertraining. Voor beide aandoeningen is psycho-educatie belangrijk: begrijpen wat er aan de hand is, is de eerste stap naar effectief ermee omgaan.
Bij een gecombineerde diagnose is een geïntegreerde aanpak nodig die rekening houdt met beide aandoeningen.
Hoe verloopt het diagnostisch proces bij autisme en ADHD?
Het diagnostisch proces voor beide aandoeningen begint meestal met een verwijzing van de huisarts naar een specialist, zoals een psychiater, psycholoog of bij kinderen een kinder- en jeugdpsychiater. De diagnostiek omvat verschillende elementen:
Uitgebreide gesprekken over de ontwikkelingsgeschiedenis en huidige symptomen
Vragenlijsten voor de persoon zelf, ouders, leerkrachten of partners
Observatie van gedrag
Semigestructureerde interviews
Bij ADHD: mogelijk een objectieve test (Qb test)
Bij autisme: specifieke tests voor sociale cognitie en communicatie
Een diagnose wordt alleen gesteld als de symptomen significant invloed hebben op het dagelijks functioneren en niet beter verklaard kunnen worden door een andere aandoening.
Welke invloed hebben autisme en ADHD op het dagelijks leven?
ADHD en autisme kunnen beide een aanzienlijke impact hebben op verschillende levensdomeinen. Op school kunnen kinderen met autisme moeite hebben met groepswerk en ongeschreven sociale regels, terwijl kinderen met ADHD uitdagingen ervaren met opletten en het afmaken van taken.
Thuis kan iemand met autisme behoefte hebben aan routines en moeite hebben met veranderingen, terwijl iemand met ADHD juist moeite kan hebben met het volgen van routines en planningen. In relaties kunnen communicatieproblemen bij autisme en impulsiviteit bij ADHD tot misverstanden leiden.
Voor volwassenen kunnen deze aandoeningen invloed hebben op werkomgeving, relaties en zelfbeeld. Het goede nieuws is dat met de juiste ondersteuning en begrip, mensen met autisme en/of ADHD hun sterke kanten kunnen benutten en een vervullend leven kunnen leiden.
Belangrijke inzichten over autisme en ADHD om te onthouden
Het belangrijkste om te onthouden is dat beide diagnoses een spectrum vormen – geen twee mensen met autisme of ADHD zijn precies hetzelfde. Vroege herkenning en ondersteuning op maat maken een groot verschil in de ontwikkeling en kwaliteit van leven.
Naast de uitdagingen brengen beide aandoeningen ook sterke kanten met zich mee. Mensen met autisme kunnen vaak uitzonderlijk goed zelfstandig werken, hebben oog voor detail en zijn vaak oprecht en loyaal. Mensen met ADHD kunnen creatief denken, zijn energiek en kunnen in de juiste omgeving zeer gedreven zijn.
Bij twijfel over symptomen bij jezelf of je kind is het belangrijk om contact op te nemen met een professional. Bij Mindler begrijpen we hoe complex deze aandoeningen kunnen zijn en bieden we toegankelijke, online psychologische hulp om je te ondersteunen in het omgaan met de uitdagingen die autisme en ADHD met zich mee kunnen brengen. Naast deze specifieke aandoeningen helpen we ook bij verschillende andere psychische klachten die soms gerelateerd kunnen zijn aan deze neurobiologische ontwikkelingsstoornissen.