Wat is dysthymie of een dysthyme stoornis?
Dysthymie is een vorm van een chronische depressie. Men noemt het ook wel een persisterende depressie. Men voelt zich minstens twee jaar lang in milde mate lusteloos en neerslachtig.
Verschil depressie en dysthymie
Vergeleken met een ‘gewone’ depressie hebben mensen met een dysthyme stoornis minder ernstige klachten, maar de klachten houden wel langer aan. Kenmerkend is dat de klachten eigenlijk nooit echt weg gaan, of maar voor een hele korte periode. Het wordt ook wel een persisterende depressieve stoornis genoemd en belemmert je vaak in je functioneren, zowel privé als op het werk.
De klachten houden minstens twee jaar aan bij dystymie (bij volwassenen) en bij een depressie hoeven de klachten maar twee weken aanwezig te zijn.
Dysthymie en gewone depressie kunnen veel symptomen hebben die overlappen zoals neerslachtigheid, weinig energie, slechte concentratie, een verstoord slaapritme, slechte eetlust, hopeloosheid en een laag zelfbeeld.
Een gewone depressie kan gepaard gaan met het onvermogen om plezier te beleven, wat je niet terugziet in de diagnose van dysthymie. Hetzelfde geldt voor motorische symptomen zoals lethargie (bijv. niet meer het bed uitkomen).
Symptomen dysthyme stoornis
Dysthymie zelf is geclassificeerd als een laaggradige chronische depressieve toestand. Een chronische aandoening betekent een aanhoudende en onveranderde aandoening gedurende ten minste twee jaar. Iemand die aan dysthymie lijdt, kan betere en slechtere dagen hebben, maar de meeste dagen van de week en het grootste gedeelte van de dag is er een sombere stemming. De volgende symptomen zijn kenmerkend voor iemand met dysthymie:
Moeite met concentreren en/of moeite met het nemen van beslissingen
Gevoelens van hopeloosheid
Raakt snel geïrriteerd
Verhoogde/verminderde behoefte aan slaap
Verhoogde/verminderde eetlust
Negatief zelfbeeld
Weinig energie en een zwak gevoel
Mensen met dysthymie kunnen het moeilijk vinden om hun sociale leven te onderhouden en hun taken af te krijgen. Dit kan een laag zelfbeeld verder in de hand werken. Sociale fobie komt ook voor bij mensen met dysthymie.
Diagnose dysthymie, dysthymie volgens de DSM-V
Om de diagnose dysthymie te kunnen stellen, moet de patiënt minimaal twee van bovenstaande symptomen gedurende minimaal twee jaar aanhoudend hebben ervaren. Voor kinderen en jongeren geldt dat de aandoening minimaal een jaar aanhoudt en dat er niet meer dan twee maanden aaneengesloten een verbetering van de stemming was. Dysthymie kan moeilijk te detecteren zijn – zowel voor de persoon die de problemen ervaart als voor degenen om hen heen, omdat de ziekte subtieler is dan gewone depressie. Het diagnostisch handboek (de DSM-V) wordt gebruikt om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen. Hier worden nog meer criteria ingesteld dan hierboven beschreven. Om dit handboek te gebruiken en een diagnose te stellen dient men bevoegd te zijn.
Oorzaken dysthymie
Er is geen duidelijke oorzaak voor dysthymie. Wel weten we dat een aantal factoren kan bijdragen aan het ontstaan ervan. Waardoor het precies ontstaan is waarschijnlijk een complex geheel van verschillende bekende en onbekende factoren.
Genetisch component Dysthymie lijkt een erfelijk component te hebben omdat het in bepaalde families opvallend vaker voorkomt dan in anderen. Studies tonen aan dat bepaalde individuen kwetsbaarder zijn voor depressie, waarbij het vaker voorkomen van depressie in de familie gelinkt is aan een verminderde weerstand tegen depressie. Het erfelijke component speelt echter waarschijnlijk niet de grootste rol. Er zijn ook nog geen genen geïdentificeerd die gelinkt zijn aan dysthymie. Biologisch component Hormonen, medicijnen, alcohol en drugs worden gerelateerd aan het bestaan van dysthymie. Ook sommige lichamelijke ziekten, zoals schildklier- en bijnierschorsafwijkingen, diabetes en hart- en vaatziekten worden gerelateerd aan een dysthyme stoornis. We zien tevens verstoring in het gedrag van de serotonine- en noradrenaline systemen.
Sociaal component Eenzaamheid of het ontbreken van een sociaal leven vergroot de kans op een aanhoudende depressie en vertraagt het herstel. Veel mensen met dysthymie zijn in de jeugd thuis onveilig gehecht. Ook speelt er vaak ander onderliggend trauma (al dan niet uit de jeugd) dat onbehandeld is. Na verloop van tijd kunnen onverwerkte trauma’s leiden tot chronische depressieve toestanden. Uit trauma komt verder vaak voort dat men een laag zelfbeeld heeft. Mensen met een laag zelfbeeld trekken zich vaker terug uit sociale omgevingen, wat op zijn beurt weer een depressief beeld in stand houdt. Dysthymie begint vaak in de periode dat mensen hun identiteit vormgeven (jongvolwassenheid).
Psychisch component Laag zelfvertrouwen, perfectionisme, faalangst en hardheid voor jezelf vergroten de kans op dysthymie. Verder hebben mensen met dysthymie vaak een negatieve verwachting over hun omgeving en van zichzelf en het lukt ze moeilijk om dit anders te zien. De stoornis komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens, al is onduidelijk waarom.
Behandeling van dysthymie
De beste behandeling tegen dysthymie lijkt een combinatie te zijn van psychotherapie en medicatie. In de praktijk heeft het de voorkeur eerst te kijken of psychotherapie alleen voldoende uitkomst kan bieden. Dit heet de voorkeur omdat medicatie bijwerkingen kan hebben en omdat men het zonder medicatie vaak fijn vindt om zelf volledige controle te leren ervaren over (het voorkomen van) klachten. Voorbeelden van soorten psychotherapie die effect hebben aangetoond zijn cognitieve gedragstherapie, psychodynamische therapie en inzicht-georiënteerde en interpersoonlijke psychotherapie.
Indien psychotherapie onvoldoende uitkomst biedt, wordt vaak overgeschakeld naar een combinatie van psychotherapie en medicatie. Hoe men op medicatie reageert (zowel in effect als bijwerkingen) is afhankelijk van de persoon. Het komt daarom nogal eens voor dat er overgestapt wordt naar een ander medicijn.
SSRIs, TCA’s en monoamine oxidase inhibitors lijken allemaal even effectief, maar SSRI’s worden over het algemeen beter verdragen. Ook mirtazapine, nefazodone, venlafaxine, duloxetine, and bupropion hebben aangetoond effect. Tweede generatie antipsychotica hebben vrijwel nooit eerste voorkeur gezien de zwaardere bijwerkingen. Bij Mindler is het niet mogelijk om medicatie te krijgen. Medicatie voor psychische stoornissen wordt soms voorgeschreven door een huisarts en vaak in de specialistische ggz. Het enkel nemen van medicatie heeft maar bij beperkt aantal mensen effect.
Net zoals bij ‘gewone’ depressie is het belangrijk om een gezond leefritme aan te houden. Dat wil zeggen voldoende bewegen, goed slapen en goed eten.
Leven met dysthymie
Voor iemand die aan dysthymie lijdt, kunnen alledaagse taken moeilijk uit te voeren zijn. Vaak is er een constant gevoel van neerslachtigheid, wat leidt tot een verminderd verlangen om dingen te doen die anders aantrekkelijk aanvoelen. Niet willen deelnemen aan sociale activiteiten leidt er vaak toe dat mensen met dysthymie steeds eenzamer worden.
Mensen met dysthymie leven vaak in een constant gevoel van verdriet waar het moeilijk is om motivatie te vinden. Hoewel dysthymie wordt geclassificeerd als een mildere, langdurige depressie, is het op de lange termijn minstens zo verwoestend en invaliderend als kortdurende depressie. Aangezien de persoon vaak een negatieve verwachting heeft van de omgeving en van zichzelf, kan dit patroon erg moeilijk te doorbreken zijn. Hoewel de persoon korte periodes van verbeterde conditie kan ervaren, duren deze periodes zelden lang. Alledaagse zaken als rekeningen betalen, het huis netjes houden, hygiëne en koken kunnen moeilijk in balans zijn.
ADHD en dysthymie
Volgens veel onderzoeken hebben ADHD en dysthymie een verband. Het komt relatief vaak tegelijkertijd voor. Kinderen met ADHD ontwikkelen gemakkelijker dysthymie, mogelijk vanwege langdurig onbegrip van de ADHD klachten en aanhoudende problemen en frustraties die ADHD mee kan brengen in het dagelijks leven. Je anders en minderwaardig voelen dan anderen leidt tevens soms tot een depressie, waarbij de diagnose dysthymie vaak in een later stadium wordt gesteld. Er is verder nog veel onbekend over het verband tussen ADHD en dysthymie.
Naasten van mensen met dysthymie
Dysthymie kan moeilijk te detecteren zijn omdat het niet zichtbaar is bij de getroffen persoon. Als familielid kan het lang duren om te begrijpen dat de persoon aan een depressieve toestand lijdt, omdat de symptomen van dysthymie meer wijdverspreid en milder zijn dan bij kortdurende depressieve toestanden. Als het om kinderen en jongeren gaat, is het belangrijk dat naasten de problemen zien voordat het te ver gaat. Als men vermoedt dat het kind dysthymie heeft, neemt men het beste contact op met een zorgcoördinator op school of de huisarts voor verdere hulp bij diagnostiek en behandeling. Als depressie of andere psychische aandoeningen in het gezin voorkomen, is er een groter risico dat het kind na verloop van tijd dysthymie ontwikkelt.