Wat is een dwangstoornis of OCD?

Wat is OCD of een dwangstoornis?

OCD staat voor obsessive–compulsive disorder. In het Nederlands noemen we dit obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) of dwangstoornis. OCD is een psychische stoornis die in de DSM V wordt beschreven onder het hoofdstuk: ‘Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen’. De DSM V is het Diagnostic and Statistical Manual (vijfde editie) aan de hand waarvan psychologen psychische stoornissen kunnen vaststellen. Een soort handboek voor psychologen dus. In dat handboek wordt OCD als volgt beschreven:

“Aanwezigheid van obsessies (dwanggedachten), compulsies (dwanghandelingen) of beide (…) De obsessies of compulsies zijn tijdrovend (zij nemen bijvoorbeeld meer dan een uur per dag in beslag) of veroorzaken klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatig functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.”

Als je een dwangstoornis hebt dan heb je last van dwanggedachten, gedachten die steeds terugkomen en die je eigenlijk niet wil hebben. Je moet van jezelf ook steeds bepaalde handelingen uitvoeren, bijvoorbeeld 5 keer de lichtknop aan en uit doen of heel vaak je handen wassen. Je hebt het idee dat, wanneer je deze handeling niet uitvoert er iets ergs kan gebeuren.

Die dwanggedachten en handelingen nemen veel tijd in beslag en belemmeren je in het dagelijks leven. Er is overigens pas sprake van OCD als er geen andere aanwijsbare reden voor je dwanggedachten en compulsieve gedrag is, zoals bijvoorbeeld medicijngebruik.

Wat betekent OCD?

De ‘O’ in OCD staat voor ‘Obsessies’. Hiermee wordt de onrust bedoeld die je maar niet van je af kunt zetten, dit zijn bijvoorbeeld dwanggedachten.

De ‘C’ in OCD staat voor ‘Compulsies’, hiermee wordt gedoeld op de handelingen die je uitvoert om de obsessies van je af te zetten. Die handelingen lijken voor een buitenstaander overbodig, maar voor jou zijn ze van vitaal belang. Als je de handelingen niet uitvoert raak je de gevoelens van onrust namelijk niet kwijt. OCD komt bij zowel kinderen, jongeren als volwassenen voor. Vaak is het zo dat volwassenen met OCD ook in hun jeugd al symptomen van de stoornis vertoonden.

De “D” staat voor Disorder, wat letterlijk “wanorde” betekent. Dit slaat op het feit dat je in dermate last hebt van je obsessie en compulsie dat je leven erdoor verstoord wordt.

De oorzaak van OCD

Lange tijd werd gedacht dat OCD voortkwam uit botsende gevoelens en gedachten, meestal over seksualiteit. Maar dat idee is achterhaald. Inmiddels is de heersende gedachte over hoe OCD veroorzaakt wordt dat het een combinatie is van verschillende factoren. Het gaat dan om zowel genetische als omgevingsfactoren.

Psychologische factoren als oorzaak van OCD

Mensen met OCD herhalen vaak handelingen. Denk maar weer aan het aan vaak handen wassen of het aan- en uit doen van lamp. In de evolutiepsychologie wordt dit herhalen van gedrag gezien als een oerdrift om je te beschermen tegen indringers, natuurgeweld of een gebrek aan voedsel.

Genetische factoren

Uit onderzoek is gebleken dat genetische factoren ook een rol spelen bij de ontwikkeling van OCD. De kans is groot dat bij eeneiige tweelingen waarbij de ene helft last heeft van OCD, de andere helft hier ook last van heeft. Die kans is minder groot bij twee-eiige tweelingen. Bovendien is de kans op het ontwikkelen van OCD groter wanneer een van je ouders de stoornis heeft.

Neurologische afwijkingen

Het zou kunnen dat neurologische afwijkingen de basis vormen voor OCD. Uit recent onderzoek blijkt dat de hersenactiviteit bij mensen met OCD afwijkt van mensen zonder deze stoornis. Er is verhoogde activiteit in de prefrontale schors en de nucleaus caudatus waar te nemen. De nucleaus caudatus is een motorisch schakelgebied dat zich verbindt met het voorste deel van de hersenen. Het kan zijn dat er bij OCD sprake is van te veel onderlinge verbindingen tussen het schakelgebied en het voorste hersengebied, waardoor communicatie verstoord wordt.

Neurotransmitters

Er zijn aanwijzingen dat het niet goed werken van neurotransmitter systemen samenhangen met de ontwikkeling van OCD. Er wordt daarbij gedacht aan een tekort aan serotonine en verhoogde dopamineniveaus in de prefrontale cortex.

In zeldzame gevallen kan hersenbeschadiging ook een oorzaak zijn van OCD.

Er zijn bepaalde factoren die een risico op een dwangstoornis kunnen vergroten. Zo hebben veel mensen met OCD vaak ook nog andere psychische problemen en ook een ingrijpende gebeurtenis, zoals een scheiding kan ervoor zorgen dat OCD ‘getriggerd’ wordt.

Dwangstoornis symptomen en klachten

Je wast heel vaak je handen, veel vaker dan andere mensen dat doen. Heb je dan last van OCD, of is er misschien sprake van een andere stoornis, zoals smetvrees? En je controleert dan misschien wel veel vaker dan een ander of de deur wel goed dicht zit, maar is dat niet gewoon omdat je voorzichtiger bent dan anderen? Wanneer heb je nu eigenlijk last van OCD, een dwangstoornis? We zetten de symptomen en klachten van deze stoornis voor je op een rij:

Je hebt last van dwanggedachten

Voorbeelden van dwanggedachten zijn bijvoorbeeld dat je voortdurend bang bent dat je besmet wordt met vuil, dat je kind een ernstig ongeluk krijgt, dat je iemand iets wilt aandoen, of wanneer je denkt aan vloekwoorden terwijl je gelovig bent. Je weet zelf dat deze gedachten irrationeel zijn, maar je blijft er toch in hangen.

Je hebt last van dwanghandelingen

Om de dwanggedachten van je af te zetten voer je specifieke handelingen uit waar vaak een herhaling in zit. Denk bijvoorbeeld aan overmatig vaak je handen wassen en dingen tellen. Je doet bijvoorbeeld altijd 5 keer de lamp aan en uit.

De dwanggedachten en handelingen nemen veel tijd in beslag
Je wil altijd alles perfect regelen
Je kunt niet goed genieten van je leven
Je hebt problemen op je werk
Je hebt last van fysieke klachten
Je hebt weinig eigenwaarde
Je dagelijks leven wordt verstoord omdat je je routine continue moet onderbreken voor je dwanghandelingen
Sociale activiteiten worden verstoord door je dwanghandelingen

Dwangstoornis bij kinderen

OCD komt niet alleen voor bij volwassenen maar ook bij kinderen en jongeren. Kinderen met OCD hebben ongeveer dezelfde symptomen als volwassenen met OCD. Alleen de symptomen van kinderen zijn vaak leeftijdsgerelateerde. Zo ontwijken ze bijvoorbeeld bepaalde stoeptegels tijdens een wandeling naar school, trekken ze hun kleren op een specifieke manier aan, of leggen ze hun schoolspullen op een bepaalde manier op tafel. Het duidelijkst zijn de symptomen bij kinderen vaak rond het naar bed of naar school gaan, het opstaan en het aankleden. Let wel op, sommige kinderen hebben gewoon hun vaste rituelen en daar is niks mis mee. Pas als deze rituelen het dagelijkse leven in de weg zitten kan er sprake zijn van OCD. Andere symptomen van OCD bij kinderen zijn:

Problemen op school
Fysieke klachten
Problemen met eigenwaarde
Woedeaanvallen
Weinig vriendjes

Heb ik een dwangstoornis? – OCD dwangstoornis test

Om erachter te komen of je last hebt van OCD is goed om op de hoogte te zijn van de symptomen en kenmerken. Als je enkele van de symptomen of kenmerken herkent, hoeft dat echter niet per se te betekenen dat je last hebt van OCD. Uiteindelijk is de psycholoog de enige die de officiële diagnose OCD kan vaststellen. Door de symptomen bij jezelf na te gaan of een zelftest te doen, kun je wel wat beter inzicht krijgen en de uitslag kan een reden zijn om aan te kloppen bij de huisarts. De huisarts kan je, eventueel met een praktijkbegeleider, verder onderzoeken en eventueel doorverwijzen naar de psycholoog.

OCD dwangstoornis test voor volwassenen

Er bestaat geen speciale test om OCD bij jezelf vast te stellen. Wel kun je online deze angsttest invullen, die ontwikkelt is door stichting ADF (angst, dwang en fobie).

Heeft mijn kind OCD?

OCD komt ook voor bij kinderen. Zie je bepaalde symptomen terug in je kind, of heb je zelf last van OCD en ben je bang dat je kind dit ook heeft, dan kun je de angsttest samen met, of voor je kind invullen.

OCD test bij erkende GZ psycholoog

Een zelftest geeft geen uitsluitsel over of je wel of geen dwangstoornis hebt. De officiële diagnose wordt vastgesteld door een erkende GZ psycholoog aan de hand van de DSM-V. Deze erkende GZ psychologen vind je onder andere bij Mindler. Door de app van Mindler te downloaden kun je snel zien welke van onze psychologen ervaring hebben met de behandeling van OCD.

Online therapie valt onder de Basis GGZ. Dat betekent dat met een verwijzing van je huisarts de kosten voor de psycholoog vergoed worden door je zorgverzekering. Hou wel het eigen risico van je verzekeraar in de gaten. Om erachter te komen of jouw therapie vergoed wordt kun je het beste even contact opnemen met je eigen zorgverzekeraar.

Herstellen van OCD

OCD is een vervelende stoornis waar je in je dagelijks leven veel hinder van kan ondervinden. En niet alleen jij, ook je familie en je vrienden krijgen te maken met jouw stoornis. Gelukkig is het mogelijk om OCD te behandelen.

Gaat OCD ooit over? Is het wel te genezen?

Er bestaat helaas geen pil die je zomaar van je OCD af helpt. Was het maar waar. Gelukkig kan OCD wel op zo’n manier behandeld worden, dat je er beter mee kunt leren leven.

De gevolgen van onbehandelde OCD

Als je last hebt van OCD is het van belang om hulp te zoeken.

Gevolgen op lange termijn

Wanneer je OCD niet behandeld kan dit flinke impact op je leven hebben. Door de stress die de schaamte over je stoornis met zich meebrengt (omdat je compulsieve gedrag bijvoorbeeld probeert te verbergen voor vrienden) kun je fysieke klachten ontwikkelen.

Bovendien kan onbehandelde OCD relaties behoorlijk in de weg gaan zitten. Zowel in het gezinsleven als in romantische relaties of je relatie met vrienden.

Ook kan het zijn dat je op je werk minder goed presteert doordat je je niet goed kunt concentreren of je OCD je dagelijkse taken simpelweg in de weg zit. OCD kan dus op alle vlakken in je leven behoorlijk veel negatieve invloed hebben, maar als jij je laat behandelen door een psycholoog kun je grote problemen voorkomen. De meeste studies laten zien dat 70% van de OCD patiënten opknappen door het gebruik van voorgeschreven medicatie of therapie.

Therapie ter behandeling van OCD

OCD wordt vaak behandeld met cognitieve gedragstherapie (CGT). Dit is een combinatie van gedrags- en gesprekstherapie. Bij deze therapie leer je om met een andere bril naar bepaalde gedachten te kijken. Als jij jouw gedachten op een andere manier leert interpreteren, kun je jouw handelingen naar aanleiding van die gedachten leren aanpassen.

Aangezien de dwanghandelingen vaak een gevolg zijn van dwanggedachten wordt CGT als een goede therapie voor OCD beschouwd. Uit onderzoek blijkt dat zo’n 30 tot 60% van de patiënten die CGT volgt minder last heeft van OCD symptomen.

Medicatie ter behandeling van OCD

Bij OCD kan ook medicatie voorgeschreven worden, al dan niet in combinatie met cognitieve gedragstherapie. De medicatie die wordt voorgeschreven bij OCD zijn over het algemeen antidepressiva, zoals bijvoorbeeld Zoloft en Prozac. Bij Mindler worden geen medicijnen voorgeschreven.

Mindfulness ter behandeling van OCD

Mindfulness is geen vervanger voor therapie als het gaat om OCD, maar kan wel een belangrijk bijdrage leveren. Mensen die aan mindfulness doen lijken namelijk vatbaarder te zijn voor de werking van cognitieve gedragstherapie. Mindfulness kan OCD dus niet genezen, maar kan wel een belangrijke bijdrage leveren aan je OCD therapie.

Omgaan met dwangstoornis in het dagelijks leven

Je kunt pas boodschappen doen als drie keer een plastic tasje open en dicht hebt gedaan. Je bent continu bezig met tellen en je hebt steeds terugkerende irrationele gedachten die je niet alleen uit je slaap houden, maar ook overdag uit balans brengen. OCD brengt een hoop narigheid met zich mee, want door de stoornis wordt je dagelijkse leven continu verstoord.

OCD en familie

Niet alleen jij hebt last van je dwangstoornis, ook je familie kan ermee te maken krijgen. Het kan zijn dat OCD bij jou in de familie niet een nieuwe stoornis is. Mensen met familieleden met OCD hebben namelijk een grotere kans om zelf ook deze stoornis te ontwikkelen. Maar ook als jij de enige bent binnen het gezin met OCD kan dit van invloed zijn op het gezinsleven. Zo kan het zijn dat jouw kinderen geen vriendjes meer durven uit te nodigen, omdat ze zich schamen voor jouw poetsgedrag dat veroorzaakt wordt door je dwangstoornis. Wanneer er sprake is van OCD binnen de familie is het belangrijk dat de gezinsleden weten wat de stoornis inhoudt en dat er steun geboden kan worden. Maar geef ook goed grenzen aan. Je hoeft niet altijd mee te gaan in de angsten en gewoontes van iemand met OCD. Geef aan dat je wilt helpen en vraag hoe je dit het beste kunt doen. Heb je zelf last van OCD dan help je jouw familie het beste door in therapie te gaan.

OCD en werk

De schaamte vanwege je OCD kan ervoor zorgen dat je jouw gedrag probeert te verhullen voor je collega’s. Dit brengt een hoop stress met zich mee wat van invloed kan zijn op je werk. Ook je dagelijkse werktaken kunnen verstoord raken door de dwanghandelingen die jij jezelf oplegt. Al met al kan OCD dus ook je carrière behoorlijk in de weg zitten.

Heb je een werknemer die last heeft van OCD of een collega, dan is het belangrijk om te zorgen voor openheid. Door te zorgen voor een gezonde, open werkomgeving kan de medewerker makkelijker over zijn problemen praten en hoeft hij of zij zich niet te schamen voor zijn stoornis. Dit zorgt ervoor dat hij zijn gedrag niet hoeft te verstoppen en dat zorgt voor minder stress en betere prestaties.

OCD en relaties

In het sociale leven kan OCD flink tegenwerken. Als jij bepaalde zaken uit de weg gaat vanwege je OCD, terwijl je vrienden dat niet doen dan val je buiten de boot en kun je jouw vriendschappen verliezen. Het is met OCD soms moeilijk om je aan te passen aan sociale situaties en ook schaamte speelt een grote rol. Heb je een vriend in je sociale kring waarvan je vermoed dat hij aan OCD lijdt zorg dan dat hij weet dat je voor hem klaarstaat en stel eens op een rustig moment voor om samen te gaan kijken naar hulp.

OCD en seksualiteit

Een dwangstoornis kan seksuele problemen veroorzaken. Mensen met OCD kunnen seks ‘gevaarlijk’ vinden of bang zijn dat ze besmet worden tijdens het hebben van seks, en daarom vrijpartijen vermijden.

Ook kan er sprake zijn van dwanggedachten met betrekking tot seks die de zin in seks doen verdwijnen. Dat zijn bijvoorbeeld terugkerende gedachten over incest of een verkrachting. Het gaat dan om irrationele gedachten die helemaal niet waar gebeurd zijn.

Het kan bovendien zo zijn dat door bepaalde symptomen die ze hebben door OCD hun gedachten niet echt bij de daad liggen. Denk daarbij aan stress of fysieke klachten. En ook medicatie die voorgeschreven wordt bij OCD kan van invloed zijn op je seksleven.

De geschiedenis achter OCD

OCD is geen nieuwe stoornis, maar wordt wel pas sinds de 20e eeuw zo genoemd. Daarvoor sprak men eigenlijk vooral van ‘scrupulositeit’ wat zoiets betekent als ‘nauwgezetheid’.

Bloed aftappen

De eerste tekenen van OCD zijn te vinden in religieuze teksten van tussen de 14e en 18e eeuw. De aandacht richtte zich toen vooral op obsessies en compulsies rondom religie. In de 17e en 18e eeuw probeerde men ‘scrupulositeit’ te genezen door bloed af te tappen bij patiënten. Het idee was dat door het aftappen van het bloed bepaalde stoffen uit de persoon werden gehaald die de scrupulositeit veroorzaakten. Het was in die tijd een gangbare gedachte dat bepaalde lichaamsvloeistoffen verantwoordelijk waren voor de emoties en gedragingen van personen. Bloed zou een van die vloeistoffen zijn. Door het bloed af te tappen zouden de emoties en gedragingen van OCD patiënten op gunstige wijze beïnvloed kunnen worden.

Van religieuze naar seksuele gedachten

Eind 18e, begin 19e eeuw viel het clinici op dat de obsessieve gedachten en het obsessiegedrag van patiënten niet meer zozeer draaide om religie, maar vaker om de angst voor besmetting of agressieve en zorgwekkende gedachten over seksualiteit. De meningen over de oorzaken van OCD waren verdeeld. Kwam OCD nou voort uit emotionele problemen, problemen met de wilskracht of zelfbeheersing van een persoon? Of had het toch te maken met het intellect?

Freud en gedragspsychologie

In de 19e en 20e eeuw deed Sigmund Freud zijn intrede. En met hem zijn gevolg. Volgens de theorie van Freud kon de stoornis wel eens te maken hebben met de botsende gevoelens van liefde en haat over zichzelf en anderen. Dit idee werd lang aangehouden, maar rond de helft van de 20e eeuw verdween ook deze theorie toen gedragspsychologie en cognitieve psychologie opkwamen. Op dit moment wordt OCD nog steeds behandeld volgens de ideeën van de cognitieve- en gedragspsychologie.

Online therapie voor OCD of dwangstoornis

OCD is een psychische stoornis die wordt gekenmerkt door dwanggedachten en handelingen die beperkingen in het dagelijks leven kunnen veroorzaken. Een psycholoog kan helpen bij het verminderen van deze symptomen.

Voel je een sterke behoefte om bepaalde acties op een speciale manier uit te voeren? Moet je bepaalde acties van jezelf uitvoeren, ook als ze zinloos zijn? Dan kan het zijn dat je lijdt aan OCD, met andere woorden een dwangstoornis.

Ongeveer 160.000 Nederlanders lijden aan deze stoornis, en misschien zelfs wel meer. Want veel mensen schamen zich teveel om zich ervoor te laten behandelen. En dat is zonde, want door wel te kiezen voor een behandeling kan het leven een stuk aangenamer worden. De aandoening is namelijk goed te behandelen door een psycholoog.

Als je je arm breekt, ga je naar het ziekenhuis. Heb je last van je knie, dan kun je aankloppen bij de fysiotherapeut en ben je zwanger dan kom je bij een verloskundige terecht. Dat klinkt allemaal vrij logisch. Maar als het gaat om problemen met de geest vinden veel mensen het ineens lastig om hulp te zoeken. Terwijl de geest natuurlijk net zo goed onderdeel is van je lijf.

Ondanks dat het bezoeken van een psycholoog steeds meer uit de taboesfeer is getrokken, kan het toch best wel een stap zijn om een afspraak te maken. De drempel om een psycholoog in te schakelen is wat lager wanneer je dit online kunt doen. Bij Mindler heb je die mogelijkheid.

Behandeling OCD bij Mindler

Via de Mindler app kun je online een intakegesprek inplannen met een psycholoog die je zelf uitkiest. Tijdens het intakegesprek maken jij en je behandelaar kennis met elkaar en gaan jullie samen kijken naar wat voor jou de beste behandelmethode is.

Naar aanleiding daarvan spreken jullie nieuwe sessies af. Het intakegesprek en de daaropvolgende sessies vinden plaats door middel van een beeldverbinding. Jij en je behandelaar kunnen elkaar dus, net als bij een sessie op kantoor, gewoon zien. Je bent alleen niet in dezelfde ruimte aanwezig. Het voordeel hiervan is dus dat je therapie kunt volgen waar je waar wilt. Zolang jij verbinding hebt met het internet kun je de beeldverbinding tot stand brengen. Je volgt dus therapie vanaf de bank in je woonkamer, aan de keukentafel, of misschien wel ergens lekker buiten.

Om het nog makkelijker te maken kun je samen met je psycholoog zelf de tijden van je sessies inplannen. Volg je therapie voor OCD dwangstoornis bijvoorbeeld als de kinderen op school zitten, of wanneer je een dag thuis werkt.

Er zijn bij Mindler geen wachtlijsten. Als je hulp nodig hebt, en je hebt een geldige verwijzing, dan kun je direct een datum inplannen voor je intakegesprek.

Als je niet lekker in je vel zit, je dagelijks leven wordt verstoord door je dwanggedachten en dwanghandelingen en je daardoor simpelweg geen plezier meer hebt in de dag. Het liefst wil je vandaag nog van je stoornis af, want je hebt zelf al lang door dat je gedachten en handelingen irrationeel zijn. Het lukt je alleen niet om er eigenhandig mee te stoppen. Ga in dat geval eens praten met je huisarts. Deze kan het beste bepalen of je therapie kunt gebruiken of niet.

Bij Mindler kun je – mits je een verwijsbrief van je huisarts of een code via jouw werkgever hebt – jouw eigen psycholoog uitkiezen aan de hand van foto’s met tekst waarin de behandelaars zichzelf voorstellen. De psycholoog die jij hebt uitgekozen blijft gedurende de hele therapie jouw behandelaar (je mag 1x wisselen als je geen klikt voelt). Op deze manier kun je een goede band opbouwen met jouw psycholoog en is het makkelijker om over je problemen te praten.

Bronnen:

Dwangstoornis (OCD)

Mindler kan je helpen met Dwangstoornis (OCD)

Psychologen werkzaam bij Mindler