Introductie tot psychotherapie
Dwalen gedachten ongestructureerd door je hoofd? Heb je het gevoel dat je hoofd zo ‘vol’ zit dat je niet meer goed kunt nadenken? Is slapen elke dag een opgave geworden, omdat je alleen maar ligt te piekeren? Grote kans dat een psychotherapeut je kan helpen.
Momenteel staan er meer dan 5027 psychotherapeuten geregistreerd in het BIG register.
Tijdens deze therapie praat je met de psychotherapeut over wat je bezighoudt, en proberen jullie al pratend de knelpunten in je leven op te sporen en te behandelen.
Wat is psychotherapie?
Psychotherapie is een effectieve gesprek behandelmethode voor mensen met psychische klachten en stoornissen. Er zijn verschillende vormen van psychotherapie. Elke vorm heeft als doel jouw klachten te verminderen, of je te leren hoe je met de klachten om moet gaan. Door psychotherapie leer je anders tegen dingen aan te kijken, waardoor je wat ‘lichter’ door het leven kan gaan. Het is helemaal niet raar om hulp te zoeken als je even niet meer weet wat je zelf nog kunt doen om jouw klachten te verlichten. Je bent echt niet de enige. Maar liefst 20% van de mensen in de werkende leeftijd heeft in bepaalde mate last van (milde) psychische klachten. Het overgrote deel van die klachten kan gelukkig heel goed behandeld worden.
Wat doet een psychotherapeut?
Een psychotherapeut heeft een opleiding gedaan tot psycholoog en daarna nog een extra specialisatie gedaan om psychotherapie te kunnen geven. Psychotherapeuten moeten voldoen aan de Nederlandse opleidingseisen om hun vak te kunnen beoefenen. De titel is in Nederland beschermd (in België is dit niet geval). Om zeker te weten dat je psychotherapeut betrouwbaar is, kun je hem of haar opzoeken in het BIG-register. Mede dankzij de uitgebreide opleiding is de kennis over het vak bij psychotherapeuten erg groot. Daarom kunnen zij een goede keus maken uit verschillende therapeutische methodieken om jou te helpen. De psychotherapeut kan ook beslissen om een combinatie van verschillende methodes gebruiken. Om erachter te komen hoe de psychotherapeut jou het beste kan helpen doet hij eerst een intakegesprek. Je behandelaar is ervoor opgeleid de juiste vragen te stellen om erachter te komen wie jij bent, waar je vandaan komt en hoe je over bepaalde zaken denkt. Soms moet je hiervoor ook nog vragenlijsten invullen. Naar aanleiding van het intakegesprek probeert de psychotherapeut een diagnose te stellen. Vervolgens bepaalt hij welke aanpak het beste bij jou past. Tijdens de volgende psychotherapeutische sessies gaat de psychotherapeut de dialoog met je aan. Jullie gaan dus samen praten over bepaalde zaken die jou belemmeren om te genieten van het leven. Het kan ook zijn dat de psychotherapeut een rollenspel met je doet. Een psychotherapeut kan de sessie op verschillende manieren vormgeven. Zo kan hij zich richten op jou als persoon, maar ook specifiek op een bepaalde klacht. Het doel is altijd om je te helpen beter met je klachten om te gaan en, waar dat kan, ze te verhelpen.
Hoe werkt psychotherapie?
Het verhelpen van psychische problemen bij mensen is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoewel psychotherapie in veel gevallen heel effectief is, kan het bij jou misschien wel minder goed werken. Dat kan bijvoorbeeld komen omdat je je niet helemaal op je gemak voelt bij je therapeut. De vertrouwensband die je met je psychotherapeut opbouwt is namelijk erg belangrijk. Pas als je voelt dat je je behandelaar kunt vertrouwen, kun je opener over jezelf praten en daarmee dichter bij de kern van je problemen komen. Het belangrijkste onderdeel van de sessies is de dialoog met je behandelaar. Psychotherapie wordt daarom ook wel eens praattherapie genoemd. Er zijn veel verschillende vormen van psychotherapie, daarover lees je straks meer. Bovendien is natuurlijk ook ieder persoon anders en zijn jouw problemen heel persoonlijk. We kunnen dus geen kant-en-klare lay-out geven van hoe jouw psychotherapie eruit komt te zien. Dat ligt aan het soort therapie dat je volgt, de aard van je problemen en de beslissingen van je psychotherapeut.
Voor wie is psychotherapie bedoeld?
Iedereen kan met zijn psychische problemen bij een psychotherapeut terecht. Ouderen, jongeren, kinderen en mensen in de werkzame leeftijd. Een psychotherapeut kun je bezoeken om allerlei redenen. En psychotherapeut kan je bijvoorbeeld helpen als je last hebt van:
Sombere gevoelens
Depressiviteitsklachten
Stress
Faalangst
Angst of fobieën
Trauma’s
Je kunt ook naar een psychotherapeut toestappen als je op één of andere manier worstelt met jezelf als persoon. Bijvoorbeeld als je:
Moeite hebt met accepteren van je geaardheid
Het idee hebt dat je niet jezelf bent
Niet weet hoe je jezelf moet zijn
Last hebt van minderwaardigheidsgevoelens
Heel hoge eisen aan jezelf stelt
Ook als je nadenkt over existentiële dilemma’s, zoals de zin van het leven en of er leven is na de dood, kun je hier met een psychotherapeut over praten. Bovenstaande punten zijn slechts een paar voorbeelden van zaken waarover je kunt praten. Staat datgene waar jij persoonlijk mee worstelt er niet tussen, dan betekent dat niet dat je er geen psychotherapie voor kunt volgen.
Voor- en nadelen van psychotherapie
Psychotherapie bestaat in veel verschillende vormen. Elke vorm heeft zijn eigen voor- en nadelen. Als we spreken over psychotherapie in overkoepelende vorm dan zien we de volgende voor- en nadelen:
Voordelen van psychotherapie
Veel verschillende vormen:
Psychotherapie is er in allerlei soorten en maten. Je kunt individueel therapie volgen, in een groep, met je gezin of je partner. Er zijn cliëntgerichte therapieën en gedragstherapieën. Omdat er zoveel verschillende vormen van psychotherapie zijn kun je heel gericht met je problemen aan de slag. Leren van nieuwe vaardigheden:
Bij psychotherapie praat je niet alleen, maar leer je ook nieuwe vaardigheden. Samen met je therapeut oefen je die nieuwe vaardigheden, zodat je bijvoorbeeld anders tegen bepaalde zaken aan gaat kijken.
Duurzaam:
De vaardigheden die je tijdens je psychotherapie sessies hebt geleerd kun je ook ná je therapie toepassen. Daarmee is psychotherapie een duurzame therapie waar je lang wat aan hebt.
Nadelen van psychotherapie
Verkeerde uitkomst: Het kan voorkomen dat de psychotherapie voor jou een verkeerde uitkomst biedt. Denk bijvoorbeeld aan hulp bij traumaverwerking waarbij je hoopt dat je trauma minder wordt, maar uiteindelijk door de therapie alleen maar vaker aan dat trauma gaat denken. Dit kan komen omdat je therapeut de verkeerde route voor je heeft gekozen. Het is echter wel mogelijk dat naarmate je meer sessies volgt, dit probleem weer minder wordt. Het duurt soms gewoon even om tot de kern te komen van je probleem. Passieve therapie:
Psychotherapie in de klassieke vorm is een passieve therapie. De psychotherapeut stelt vragen, jij geeft antwoord. Jouw eigen inbreng over de werkwijze is heel klein. Deze vorm van therapie ligt niet iedereen goed. Klik met therapeut is belangrijk:
Een goed contact met je psychotherapeut zorgt ervoor dat je je veel meer op je gemak voelt en makkelijker kunt praten. Wantrouw je jouw psychotherapeut, of hebben jullie gewoon geen goede klik, dan kun je niet alles uit je sessies halen.
Soorten psychotherapie
Je las het net al een paar keer: psychotherapie is er in verschillende vormen. De therapie is continue in ontwikkeling en vooral de laatste decennia zijn er een hoop nieuwe methodes ontwikkeld. Laten we eens kijken welke vormen van psychotherapie er allemaal bestaan:
Lichaamsgerichte psychotherapie
Hoewel deze vorm van therapie in het Oosten al lange tijd beoefend wordt, is het in het Westen van de wereld een vrij nieuwe therapie. De gedachte achter de therapie is dat je lichaam, je gedachten, emotie en gevoel met elkaar samenhangen. Er zijn heel veel vormen van lichaamstherapie, bijvoorbeeld: biodynamische therapie, rebirthing, postural integration en primaltherapie.
Integratieve psychotherapie
Integratieve psychotherapie is een vrij kortdurende therapie, waar er van jou als cliënt verwacht wordt dat je zelf aan je problemen gaat werken. Je therapeut reikt je hiervoor handvatten aan. Integratieve psychotherapie is minder passief dan ‘normale’ psychotherapie.
Psychoanalytische psychotherapie
Bij psychoanalytische psychotherapie-onderzoek je samen met je therapeut wat de oorzaak is van je psychische problemen. Dit is de therapie waar Sigmund Freud vooral om bekend staat. Er wordt in deze therapie gewerkt vanuit het idee dat psychische problemen voortkomen uit je onbewuste.
Interpersoonlijke psychotherapie
Interpersoonlijke psychotherapie (IPT) is één van de meest effectieve vormen van therapie bij lichte of matige depressie. In deze therapie ga je niet alleen naar jezelf kijken, maar neem je jouw interpersoonlijke relaties onder de loep. Het idee is dat, als jij er gevoelig voor bent, veranderingen in jouw relaties met anderen tot depressieve gevoelens kan leiden.
Cliëntgerichte psychotherapie
Bij cliëntgerichte psychotherapie staat niet het inzicht van de therapeut centraal, maar je eigen inzicht. De psychotherapeut reflecteert vervolgens jouw gevoelens en gedachten. Deze vorm van therapie wordt ook wel eens Rogeriaanse therapie genoemd, naar de bedenker ervan: Carl R. Rogers
Klinische psychotherapie
Klinische psychotherapie is effectief bij de wat zwaardere psychische problemen, zoals bijvoorbeeld een persoonlijkheidsstoornis. Een klinisch psychotherapeut is erop getraind een diagnose te stellen en deze vervolgens met verschillende psychotherapeutische methodes te behandelen.
Effectiviteit van psychotherapie
Over de effectiviteit van psychotherapie wordt nogal getwist. Het is wel duidelijk dat een grote groep patiënten daadwerkelijk baat heeft bij psychotherapie. Dit is wetenschappelijk bewezen. Psychotherapie wordt daarom ook een ‘evidence-based’ therapie genoemd. Er worden door critici wel vraagtekens gezet bij een daadwerkelijke ‘genezing’ van patiënten. Zij zien daarentegen ook dat psychotherapie bij veel mensen het lijden wel degelijk verzacht. We kunnen dus stellen dat psychotherapie je misschien niet compleet geneest, maar het leven wel een stuk makkelijker kan maken. Er wordt overigens nog steeds veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit van psychotherapie.
Psychotherapie bij depressie
Als je last hebt van een depressie kan psychotherapie ervoor zorgen dat je er minder onder lijdt. Cognitieve gedragstherapie is van alle psychotherapie vormen het meest bewezen effectief bij depressie.
Psychotherapie bij angst
Als angst een grote impact heeft op je leven, bijvoorbeeld omdat je last krijgt van paniekaanvallen of niet meer kunt slapen, dan kan een psychotherapeut uitkomst bieden. Angststoornissen kunnen goed behandeld worden, dus schroom zeker niet om een afspraak te maken. De kans is groot dat je er na gesprekken met een psychotherapeut veel minder – of zelfs helemaal geen – last meer van hebt.
Psychotherapie bij andere aandoeningen
Psychotherapie volgen is ook in het geval van heel veel andere aandoeningen een manier om je klachten te verminderen. Omdat er veel verschillende soorten psychotherapie bestaan, kun je jouw klachten specifiek laten behandelen.
Psychotherapie ervaringen
Psychotherapie ervaring van Lenneke:
Lenneke schrijft haar eigen ervaringen met het volgen van therapie in haar persoonlijke blog:
“Ik kan dingen niet langer uit de weg gaan en denk na over waar ik heen ga en heen wil. Ik moet nieuwe wegen in en keuzes maken die heel goed voor me zijn, maar ik maakte ze nooit eerder. Daarom voelt het ontzettend ongemakkelijk en komen daar ook negatieve emoties bij kijken. Maar ik ga vooruit, ik groei en dat dat pijn doet — dat neem ik met alle liefde voor lief.”
Psychotherapie ervaring van Rivka:
Rivka houdt in het blog ‘lekker niet mindful’ over alles wat er in haar hoofd speelt. Een van die zaken is haar bezoek aan een psychotherapeut. Eentje waar ze zich heel goed bij voelt: “(…) zij begreep dingen van mij die ik al lang in het vakje ‘blijkbaar onbegrijpelijk voor de buitenwereld’ had geparkeerd. Dat was een soort onverwacht cadeau en ik kan niet uitleggen hoe diep dit me keer op keer weer raakt.”
Psychotherapie ervaring van ‘Feroos’:
‘Feroos’ bezocht een psychotherapeut in verband met een eetstoornis:
“Voor mij was psychotherapie het meest heftig. Daar heb ik voor het eerst na maanden tranen laten vallen, durven laten vallen. Ik leerde mijn masker af te zetten en mezelf te laten zien.”
Op de website Proud2Bme lees je het hele verhaal.
Hoeveel kost psychotherapie?
De prijs van psychotherapie hangt van van verschillende factoren. Zo is natuurlijk het aantal benodigde sessies van belang, maar kan het ook zijn dat je zorgverzekering een deel vergoed. Om te weten of, en hoeveel je zorgverzekering vergoed kun je het beste met hen contact opnemen.
De geschiedenis achter psychotherapie
Psychotherapie gaat, als we er informeel naar kijken, een heel eind terug in de geschiedenis. Al eeuwenlang worden onderdelen van psychotherapie individueel toegepast, dat is onder andere te zien in rotstekeningen uit de oudheid in de Dordogne. Op iets grotere schaal werd, in de 9e eeuw, theoretisch gebaseerde psychotherapie toegepast in het Midden-Oosten door Rhazes, die toen hoofdarts was van het ziekenhuis in Bagdad.
In het Westen van de wereld dacht men tot de eerste helft van de 18e eeuw heel anders over de behandeling van mensen met psychische problemen; ze waren simpelweg ‘gek’ of ‘bezeten door demonen’. De ‘krankzinnigen’ werden weggestopt in cellen of kelders en de ‘behandeling’ bestond onder andere uit zweepslagen. In de 18e eeuw kwam daar gelukkig verandering in. In Spanje en Frankrijk kwam er in het laatste deel van die eeuw een tegengeluid tegen het opsluiten en vastketenen van de ‘gekken’. Het was tijd voor nieuwe ‘krankzinnigenzorg’. De Schot William Cullen was een van de eersten die verschillende psychische ziekten begon te rangschikken. Een paar decennia later werd zijn gedachtegoed overgenomen door de Fransman Philippe Pinel, hij werd de grondlegger van ‘traitement moral’, wat geesteszieken op een heel andere manier benaderde; namelijk op een menselijke manier.
Verlichting
Mensen met problemen die eerder opgesloten waren in donkere, vochtige kelders werden nu opgevangen in lichte kamers met frisse lucht. Het bleek een groot succes. In de 19e eeuw namen veel psychologen de werkwijze van Pinel over. Wat ook meespeelde in het succes is dat waar vroeger de geestelijken zich nog over patiënten ontfermden, nu de ontkerkelijking toesloeg. Mensen wendden de kerk de rug toe, en begonnen steeds meer waarde te hechten aan de opvattingen van medici in plaats van aan de opvattingen van de pastoor of priester. Deze periode staat ook bekend als de ‘verlichting’ of ‘eeuw van de rede’.
Sigmund Freud
En toen kwam Sigmund Freud. Een naam die je waarschijnlijk wel bekend in de oren klinkt. In de 20e eeuw was het uiteindelijk deze zenuwarts uit Oostenrijk, die de moderne versie van psychotherapie in het leven riep. Freud deed specifiek onderzoek naar psychologische verklaringen voor afwijkend gedrag. En trok met zijn ideeën nieuwe, jonge artsen aan waardoor een psychoanalytische beweging in gang gezet werd. Freud wordt gezien als de grondlegger van de psychotherapie zoals deze vandaag de dag nog uitgevoerd wordt.