Borderline patiënten worden vaak gekenmerkt als ‘onevenwichtig’. Als je borderline hebt vliegen je emoties namelijk alle kanten op. Dat is lastig voor je omgeving, maar natuurlijk ook voor jezelf. Je impulsieve gedrag, plotselinge woede-uitbarstingen en moeilijke relaties komen niet uit de lucht vallen. Het is de Borderline Persoonlijkheidsstoornis die ervoor zorgt dat je anders bent.
Hoewel het een persoonlijkheidsstoornis is die niet gemakkelijk is op te lossen, hoeft dat niet te betekenen dat het leven met borderline niets meer waard is. Kennis is in dit geval macht. Hoe meer jij weet over borderline, hoe beter je je eigen leven erop kunt inrichten en probleemsituaties kunt herkennen. Je kunt daardoor op tijd aan de bel trekken als je voelt dat je de controle begint kwijt te raken. Maar ook als het wel goed gaat is het soms fijn om met iemand te kunnen praten die snapt wat er in je omgaat.
Wat is een borderline personality disorder? Welke invloed heeft borderline op je leven? Wat zijn de symptomen van deze persoonlijkheidsstoornis en kan borderline behandelt worden? Het feit dat je dit artikel hebt geopend betekent waarschijnlijk dat je bomvol vragen zit. We gaan proberen je zoveel mogelijk antwoorden te geven.
Wat is een borderline persoonlijkheidsstoornis?
De borderline-persoonlijkheidsstoornis wordt ook wel BPS, Borderline Personality Disorder, BPD borderline stoornis, Emotie regulatie stoornis of simpelweg borderline genoemd.
Borderline wordt in het handboek voor psychische stoornissen – de DSM – onder de Cluster B persoonlijkheidsstoornissen geschaard. In dit cluster zitten meerdere persoonlijkheidsstoornissen die impulsiviteit en het moeilijk omgaan met emoties als gemene deler hebben. Geschat wordt dat zo’n 150.000 tot 200.000 Nederlanders een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben. Veel van hen hebben naast borderline ook nog andere stoornissen, zoals depressie, een verslaving aan verdovende middelen, een angststoornis of psychose. Borderline uit zich meestal als je ergens tussen je 17e en 25e levensjaar zit, maar het kan zijn dat je al voor je 17e symptomen van de stoornis had.
Borderline betekenis
Zoals je misschien wel weet is ‘border’ Engels voor grens. De term is borderline is bedacht door psycho-analisten die een groep patiënten ontdekte die anders reageerden op behandelingen voor een neurotische stoornis. Volgens de analisten begaven die patiënten zich op de grens (border) tussen een neurotische en psychische stoornis begaven. Inmiddels is die zienswijze achterhaald en wordt hier niet meer vanuit gegaan. Dat is dan ook de reden dat er stemmen opgaan om de naam van deze psychische stoornis te wijzigen.
Emotie regulatie stoornis
Misschien ben je tijdens het zoeken naar informatie over borderline de term ‘emotie regulatie stoornis’ tegengekomen. Emoties reguleren is voor borderline patiënten één van de moeilijkste aspecten van de stoornis. Dat komt omdat, als je borderline hebt, je emoties ontzettend sterk kunnen zijn. Je kunt ontzettend blij en gelukkig zijn, zo vrolijk dat je letterlijk zingend en dansend door de kamer springt. Maar je kunt je aan de andere kant ook extreem verdrietig en terneergeslagen voelen. Dat donkere gevoel kan zo aan je vreten dat je overgaat tot zelfmutilatie of zelfs suïcidale gedachten krijgt. Herken je je hierin en denk je op dit moment aan zelfmoord, bel dan direct met 113.
Het verschil tussen borderline en bipolaire stoornis
Net als bij borderline komen bij een bipolaire stoornis ook stemmingswisselingen voor. Borderline en een bipolaire stoornis zijn echter niet hetzelfde, en je kunt ze daarom ook allebei hebben. Wat is dan het verschil?
De stemmingswisselingen bij borderline duren vaak korter dan bij een bipolaire stoornis, we hebben het dan over enkele uren en soms dagen. Bij een bipolaire stoornis kunnen deze stemmingswisselingen ook wel kort zijn, maar duurt het in de meeste gevallen een stuk langer. We hebben het dan over weken en maanden.
De stemmingswisselingen bij borderline zijn bovendien vaak een reactie op iets of iemand, terwijl dat bij een bipolaire stoornis niet het geval is. Het verschil is soms best lastig te ontdekken, zeker als je nog wat jonger en je nog niet heel bekend met je persoonlijkheidsstoornis.
De oorzaken van Borderline
Hoewel er veel onderzoek is gedaan naar borderline, is nog steeds niet helemaal bekend wat de oorzaak van deze persoonlijkheidsstoornis is. Ook nu blijkt weer dat iedereen uniek is, en dus is er voor elke borderline patiënt haast wel een andere oorzaak aan te wijzen. Toch zijn er bepaalde zaken die steeds weer terug lijken te komen. Vaak is de reden dat iemand borderline krijgt een mix van de volgende factoren:
Aangeboren kenmerken
Uit onderzoek is gebleken dat de er sprake is van ‘hyperreactiviteit van de linker amygdala en een afgenomen activiteit in de dorsolaterale prefrontale cortex (dlPFC)’ bij de groep borderline patiënten die onderzocht werden. Dat betekent dus dat er een neurologische afwijking gezien is bij een groep borderline patiënten, wat betekent dat het brein van invloed zou kunnen zijn op het ontwikkelen van een borderline stoornis. Als we de DSM aanhouden, dan zien we dat de kans op borderline vijf keer zo groot is bij iemand waarvan borderline ook bij hun naaste familie voorkomt. Daarnaast kan het ook zo zijn dat je van nature al sensatiezoekend gedrag vertoond of angstig bent, dit zijn zaken die door de stoornis dan extra tot uiting komen.
Omgevingsfactoren
Ook omgevingsfactoren lijken dus een rol te spelen in het ontwikkelen van borderline. Een hoog percentage van de patiënten geeft aan iets traumatisch in het leven meegemaakt te hebben. Het gaan dan vaak om seksueel misbruik of (emotionele) verwaarlozing. Het is echter niet bewezen dat deze traumatische gebeurtenissen de reden zijn van de ontwikkeling van de stoornis.
Borderline herkennen: alle kenmerken en symptomen
Om jezelf of iemand in je naaste omgeving te kunnen helpen is het belangrijk dat je borderline kunt herkennen. Want alleen als je weet waarmee je te maken hebt, kun je een goed behandelplan opstellen.
Borderline bij volwassenen: kenmerken en symptomen
Dit zijn de symptomen waaraan je kunt herkennen of iemand misschien last heeft van een borderline stoornis:
Laag gevoel van eigenwaarde
Je vindt jezelf nooit leuk, slim, knap, sportief of vrolijk genoeg. Jij voelt je minder dan de rest. Je verdient het niet om een leuke dag te hebben. Mensen met borderline hebben een laag gevoel van eigenwaarde, niet maar een uurtje maar eigenlijk altijd.
Verlatingsangst
Een borderline persoonlijkheidsstoornis uit zich ook vaak in verlatingsangst. Je houdt je krampachtig vast aan degenen om je heen, en vindt het dan ook vreselijk als deze mensen vertrekken. Alleen de angst voor het vertrek is al genoeg om je in paniek te krijgen.
Lastig emoties onder controle houden
Ineens barst je in woede uit, terwijl er een paar minuten geleden eigenlijk nog niet veel aan de hand was. Waar mensen zonder borderline vaak even tot tien tellen, kan iemand met borderline zijn of haar emoties heel moeilijk onder controle houden.
Impulsiviteit
Impulsiviteit kan best een leuke eigenschap zijn, totdat je er schade aan ondervindt. Zijn er minstens twee impulsieve kanten aan je die niet goed voor je zijn, dan kan het zijn dat je te maken hebt met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Denk dan aan zaken als heel veel geld uitgeven, winkeldiefstal, seks, of ineens heel hard het gaspedaal van de auto intrappen.
Dissociatieve verschijnselen
Word je geconfronteerd met stress, dan kun je ineens ontzettend afwezig raken. Je geest sluit zich dan af voor de gebeurtenis. Dit noemen we dissociatie en is van voorbijgaande aard.
Suïcidale gedachten
Een gevaarlijk verschijnsel van borderline zijn de suïcidale gedachten die mensen met deze persoonlijkheidsstoornis kunnen hebben. In ongeveer 75% van de gevallen blijft het niet bij gedachten en onderneemt men daadwerkelijk een zelfmoordpoging. Ook automutilatie komt vaak voor bij mensen met borderline.
Stemmingswisselingen
Dan weer heel blij, en het volgende moment juist uitbarsten in een woedeaanval of een panische huilbui. Stemmingswisselingen zijn een groot probleem voor mensen met borderline. De stoornis wordt daarom ook wel ‘emotie regulatie stoornis’ genoemd.
Moeite met contacten en relaties
Mede door de stemmingswisseling, maar ook door een gebrekkig zelfbeeld en verlatingsangst en alle andere symptomen die je kunt hebben als patiënt is het vaak moeilijk om relaties te onderhouden. Kortstondige liefdesrelaties komen bij mensen met borderline dan ook vaak voor.
Zwart wit denken
Iets is goed, of iets is helemaal fout. Een tussenweg bestaat niet in het brein van de borderline patiënt die geneigd is zaken heel zwart-wit te bekijken.
Borderline bij kinderen: kenmerken en symptomen
Pas rond de puberteit openbaren de symptomen van borderline zich. Heel kleine kinderen kunnen daarom over het algemeen niet gediagnosticeerd worden met borderline. Zodra de kinderen wat groter zijn kun je de volgende zaken extra in de gaten houden:
Je kind is veel te emotioneel, of kent juist nauwelijks emotie
Stemmingswisselingen komen ook bij jongeren voor. Let goed op als een tiener vaak last heeft van woedeaanvallen, zeker wanneer er nauwelijks aanleiding toe is. Hierdoor kan het ook zijn dat de jongere in vechtpartijen verzeild raakt. Het kan ook zijn dat een jongere stoïcijns gedrag vertoont, en juist emoties helemaal niet laat zien. Een gevoel van leegte is een symptoom dat hoort bij borderline.
Impulsief op een negatieve manier
Impulsief gedrag hoort een beetje bij tieners, maar kan ook een aanwijzing zijn dat er meer speelt. Dat is met name zo als het impulsieve gedrag op een negatieve manier geuit wordt. Zelfbeschadiging, een zelfmoordpoging, winkeldiefstal, alcoholmisbruik of ineens heel veel geld uitgeven zijn voorbeelden van zulke impulsieve handelingen.
Moeite met relaties
Jongeren met borderline hebben moeite met het aangaan van relaties. Dat kan zich op verschillende manier uiten; zo kan de een juist zich met hart en ziel in een relatie storten (zowel op liefdesgebied als vriendschappelijk) en zich al vanaf het begin compleet blootgeven om, als ze teleurgesteld worden, de ander van het een op het andere moment als een baksteen laten vallen. Andere jongeren gaan juist alle relaties uit de weg, en vereenzamen daardoor.
Borderline bij mannen: kenmerken en symptomen
Er zijn minder mannen dan vrouwen die borderline hebben. Van de mensen met borderline was in 2012 72,6% vrouw en 27,4% man. Bij mannen uiten de symptomen zich soms op een andere manier dan bij vrouwen.
Verdovende middelen
Mannen met borderline grijpen vaker naar verdovende middelen zoals alcohol of drugs.
Vaker boos
Bij mannen uit borderline zich vaak in agressief gedrag, zoals woede-uitbarstingen en vecht- of scheldpartijen. Dat komt omdat mannen hun emoties vaak op anderen richten, terwijl vrouwen de emotie vaak naar zichzelf toe trekken.
Borderline bij vrouwen: kenmerken en symptomen
De symptomen van borderline zijn niet bij iedereen gelijk. Elk persoon is anders en daarom zullen de symptomen zich ook anders uiten. Maar als we kijken naar de verschillen tussen mannen en vrouwen dan zien we over het algemeen genomen het volgende:
Emoties naar binnen in plaats van naar buiten
Hoewel woede-uitbarstingen bij vrouwen met deze stoornis zeker wel voorkomen, zul je bij de dames zien dat de emoties naar binnen gekeerd worden. In plaats van hun emotie op anderen te projecteren, zullen vrouwen bijvoorbeeld eerder geneigd zijn tot bijvoorbeeld eetbuien.
Voor- en nadelen van borderline
Een borderline persoonlijkheidsstoornis brengt niet vaak positieve associaties met zich mee. Toch zijn er wel degelijk leuke kanten te ontdekken aan deze stoornis.
Voordelen van borderline
Mensen met borderline zijn vaak vrolijk en spontaan en kunnen ook nog eens heel charmant zijn. Meestal zijn mensen met deze stoornis intelligenter dan je denkt. Heb je een relatie met iemand met borderline of ben je zelf een borderliner met een relatie, dan vliegen de vonken ervan af. Ook het impulsieve gedrag kan leuk uitpakken, omdat je continu verrast wordt.
Nadelen van borderline
Hoe leuk de voordelen ook klinken, er zijn helaas ook een hoop nadelen aan het hebben van borderline. Zo voelt iemand met borderline zich vaak niet goed genoeg, kunnen impulsieve acties grote consequenties hebben en is het heel moeilijk om een relatie in stand te houden als één van de twee borderline heeft.
Borderline behandelingen
Het is niet leuk om een borderline stoornis te hebben. Het maakt het dagelijks leven vaak ontzettend ingewikkeld. Zeker als je niet weet hoe je met je stoornis om moet gaan. Dat geldt niet alleen voor jou, maar ook voor je omgeving. Gelukkig zijn er verschillende behandelmethodes die ervoor kunnen zorgen dat het leven met borderline een stuk dragelijker wordt.
Borderline medicatie
Hoop je op een pilletje dat jouw situatie in het niets doet laat verdwijnen? Dan moeten we je helaas teleurstellen. Medicatie kan borderline NIET genezen. Wel kunnen medicijnen voorgeschreven worden om de symptomen van borderline te bestrijden. Denk daarbij aan antipsychotica en antidepressiva en stemmingsstabilisatoren.
Borderline behandelingen
Psychische behandelingen worden bij borderline ingezet om beter met de stoornis te leren omgaan. Sommige therapieën richten zich op het omgaan met je eigen klachten als je borderline hebt, maar er zijn ook therapieën mogelijk waarbij het hele gezin betrokken wordt. Veel gebruikte vormen van therapie bij borderline zijn:
Dialectische gedragstherapie (DGT) Hoe denk je op bepaalde momenten, en hoe voel je je daarbij? Deze therapie leert je anders denken in bepaalde situaties.
Schematherapie Bij schematherapie ga je kijken volgens welke schema’s je hoofd werkt. Welke gebeurtenis zorgt bij jou voor welke reactie en hoe voel je je daarbij? Als je daar achter bent gekomen ga je kijken welke andere opties je hebt in bepaalde situaties.
**Acceptance and Commitment therapie **Borderline genezen kan niet zomaar, dus je zult ermee moeten leven. En dat is soms best lastig. Om ervoor te zorgen dat je door al je zorgen over en symptomen van borderline niet nog meer klachten krijgt bestaat er Acceptance and Commitment therapie (ACT). Hierbij leer je jouw borderline te accepteren en je te richten op die dingen in je leven waar je wel invloed op kunt uitoefenen.
**Metalization Based Treatment **Mentalization Based Treatment zorgt ervoor dat iemand zich beter kan inleven in zijn eigen gedrag en in dat van de mensen om hem heen.
**Relationship management **Bij relationship management zorgt de behandelaar ervoor dat de patiënt zich steeds beter gaat voelen door te benadrukken dat diegene een leuke en competente persoonlijkheid heeft. Het gaat bij deze gesprekken met je behandelaar niet zozeer om de inhoud van het gesprek, maar meer om de manier waarop jullie het gesprek voeren. Borderliners hebben de neiging zichzelf een slachtofferrol toe te eigenen. De behandelaar voorkomt dit en daardoor wordt een andere manier van communiceren geoefend.
Natuurlijke borderline supplementen
Ook natuurlijke supplementen kunnen borderline helaas niet genezen. Maar ze kunnen wel waardevol zijn als je dag-in-dag-uit met borderline moet leven. Natuurlijk zijn er de vitaminen en mineralen die ervoor zorgen dat je fysiek en mentaal fit blijft, zoals vitamine C of een combinatiesupplement. Maar er is één supplement dat er bovenuit springt en waar veel onderzoek naar is gedaan in combinatie met de borderline persoonlijkheidsstoornis.
Visolie (Omega 3)
Visolie lijkt mensen met borderline te helpen. Het wordt vaker genoemd in combinatie met psychische problemen, omdat het ernaar uitziet dat omega 3 een positieve werking heeft op stemmingswisselingen.
Zoek je online naar borderline en supplementen dan heeft elke patiënt zijn eigen voorkeur voor bepaalde supplementen. Iedereen steekt namelijk anders in elkaar en elke borderliner is anders. Ook de symptomen van borderline verschillen van persoon tot persoon. Wat voor de één werkt, werkt voor de ander helemaal niet. Overleg altijd eerst met je arts voordat je supplementen gaat gebruiken.
Borderline en mindfulness
Er zijn veel borderliners die baat hebben bij mindfulness in combinatie met therapie die ze volgen voor borderline. Denk daarbij bijvoorbeeld aan meditatie waarbij je alle gedachtes die je te binnen schieten bij bepaalde zaken benoemd. Zo zeg je bijvoorbeeld hardop hoe je over bepaalde familieleden denkt, dat kunnen aardige gevoelens zijn, maar ook gevoelens als boosheid of irritaties. Na het opnoemen van alle emoties ga je verder met je meditatie. Je leert jezelf op die manier aan je gedachten te observeren in plaats van ze intens te voelen.
Omgaan met borderline in het dagelijks leven
Borderline en familie
Impulsief gedrag, plotselinge woede-uitbarstingen, depressieve gevoelens en zelfs zelfmoord. Het is vaak niet makkelijk om samen te leven met iemand die borderline heeft. Het is voor de omgeving van borderliners belangrijk om grenzen goed aan te geven en dit te blijven doen.
Verder is het belangrijk om goed te blijven luisteren naar de persoon met borderline. Hij of zij zal het fijn vinden om zijn gevoelens bij je kwijt te kunnen. Een therapeut kan helpen om beter met borderline binnen het gezin om te leren gaan. Niet alleen de borderliner heeft baat bij therapie, soms kan het nodig zijn om met het hele gezin therapiesessies te volgen om de situatie thuis te verbeteren.
Borderline en werk
Mensen met borderline zijn alles behalve dom, maar vinden het vaak lastig om een baan vast te houden. Bijvoorbeeld omdat ze ineens in woede uitbarsten tegen de baas en het hebben van een negatief zelfbeeld helpen nu eenmaal niet echt mee op de werkvloer. Daardoor zijn er veel mensen met borderline die een baan hebben die niet past bij wat ze eigenlijk kunnen. Therapie kan ervoor zorgen dat je tijdens je werk beter met borderline kunt omgaan.
Borderline en relaties
Borderline en relaties, het is een ongelukkig huwelijk. Vaak zelfs letterlijk. Veel borderliners hebben last van verlatingsangst waardoor ze zich extreem vastklampen aan hun partner en jaloerse gevoelens zich snel ontwikkelen. Emoties worden door mensen met borderline intens beleeft. Ze kunnen dus intens verliefd zijn, maar aan de andere kant ook enorm gekwetst worden en daar dan impulsief op reageren door de relatie direct te verbreken.
Het is niet makkelijk om een relatie te hebben met iemand die borderline heeft en voor iemand met borderline is het ook niet makkelijk om een relatie te onderhouden. Therapie kan ervoor zorgen dat jullie elkaar beter gaan begrijpen en er een goede balans wordt gevonden. Een relatie hebben is voor een borderlinepatiënt dus wel een uitdaging, maar zeker niet onmogelijk.
Borderline en seksualiteit
Mensen met borderline zijn vaak impulsief en dat kan voor problemen zorgen onder de lakens. Niet iedereen zit te wachten op impulsieve acties tijdens de daad. Maar die impulsiviteit zorgt er ook voor dat mensen met borderline vaak korte en heftige relaties hebben. Iemand met borderline raakt sneller verveeld op seksueel gebied en gaat dan op zoek naar iemand anders. Er is daardoor ook een groter risico op Soa’s. Ook het vermijden van seksualiteit of grote twijfel over de seksuele geaardheid komt voor bij borderline patiënten.
Waar kunnen borderliners niet tegen?
Mensen met borderline vinden zichzelf vaak minder dan een ander. Er zijn bepaalde acties die dat gevoel kunnen versterken. Borderliners kunnen bijvoorbeeld niet goed tegen:
Stilzwijgen na een ruzie Het is belangrijk om een ruzie uit te praten. Doe je dit niet, dan kan iemand met borderline zich de ruzie nog veel erger aantrekken dan eigenlijk de bedoeling was omdat hij of zij denkt dat het nooit meer goed komt, en hij/zij de oorzaak daarvan is.
Horen dat ze aandachttrekkers zijn Borderline is een persoonlijkheidsstoornis. Als je borderline hebt doe je geen dingen omdat je aandacht wilt, je doet dingen omdat dat nu eenmaal je stoornis is.
Stress Een klein beetje stress kan ervoor zorgen dat de emoties van iemand met borderline nog sneller getriggerd worden.
Vertrekken zonder een bericht achter te laten Verlatingsangst is een symptoom van borderline. Een borderliner is dan ook heel bang om verlaten te worden en de twijfel slaat helemaal toe als de ander vertrekt zonder een boodschap of een briefje achter te laten. ‘Ben ik nog wel leuk?’ ‘Komt de ander wel terug?’ ‘Misschien heeft hij wel een ongeluk gehad!’ ‘Ze wil me gewoon niet meer zien omdat ze me niet aardig vindt.’ Voor mensen zonder borderline lijkt dit een vreemde reactie als er iemand even de deur uit is om boodschappen te doen, maar iemand met borderline kan zo’n vertrek-actie enorm naar de keel grijpen en er enorm van in paniek raken.
**Eenzaamheid **Alleen thuis zijn? Iemand met borderline vindt dat vaak helemaal niet prettig. Ze doen dan ook hard hun best om dit te voorkomen.
De geschiedenis achter borderline persoonlijkheidsstoornis
Het is nog niet heel lang geleden dat de borderline persoonlijkheidsstoornis in de DSM werd opgenomen. Dit gebeurde pas aan het einde van de jaren 90. Daardoor kan het gebeuren dat een borderline stoornis door mensen als ‘modeziekte’ wordt beschouwd.
Van alle persoonlijkheidsstoornissen is er naar borderline het meeste onderzoek gedaan. Uit al die onderzoeken is duidelijk geworden dat intensieve therapie de beste behandelmethode is voor deze stoornis. Dit moet wel door een professionele therapeut gedaan worden die weet waar hij mee bezig is, omdat een borderline patiënt zich ontzettend kan gaan hechten aan de therapeut.