Wat is verlatingsangst?
Als je vriend of vriendin twee dagen weg moet voor zijn werk weet je even helemaal niet waar je het moet zoeken. Alleen naar de bank om wat financiële zaken te regelen? Geen haar op je hoofd. ‘s nachts slaap je slecht en heb je nachtmerries over het overlijden van een geliefde, en als je wederhelft op stap gaat zonder jou zit je in zak en as, omdat je niet kunt stoppen met denken dat hij of zij een ongeluk krijgt. Zijn bovenstaande zaken voor jou herkenbaar? Dan kan het zomaar eens zijn dat je last hebt van verlatingsangst. Dit kan je leven behoorlijk in de weg staan. Gelukkig is het wel te behandelen.
Online kun je terecht bij Mindler. Hier werkt een flink aantal psychologen die je kunnen helpen. Zo kom je erachter of je daadwerkelijk lijdt aan een angststoornis zoals verlatingsangst. Als de diagnose eenmaal gesteld is, kunnen de psychologen je ook helpen om de klachten te verminderen. Dit doet de psycholoog (die je zelf mag uitkiezen) door middel van therapie. Door bepaalde oefeningen te doen en gesprekken te voeren kan therapie ervoor zorgen dat het leven met verlatingsangst een stuk draaglijker wordt.
Verlatingsangst is namelijk niet zomaar iets. Hoewel het te pas en te onpas gebruikt wordt in gesprekken over relaties: ‘Hij kan echt niet zonder haar, hij heeft verlatingsangst haha’, is het daadwerkelijk een psychische aandoening waar je niet al te luchtig over moet doen. Het is eigenlijk pas sinds kort dat verlatingsangst ook bij volwassenen wordt erkend als stoornis. Eerder ging men ervan uit dat de stoornis alleen bij kinderen voorkwam.
Verlatingsangst is verreweg de meest bekende term voor de stoornis, die ook wel separatieangst of separatieangststoornis wordt genoemd. Het is een psychische aandoening die zich bij zowel kinderen, jong volwassenen als volwassenen kan ontwikkelen. Als je als volwassene last hebt van verlatingsangst kun je last hebben van een enorme angst om alleen te zijn.
Daarnaast kun je het heel eng vinden om van huis te gaan of bang zijn om naar je werk of school te gaan. Maar ook de angst om een dierbaar persoon te verliezen is een symptoom van verlatingsangst. Verlatingsangst ontwikkelt zich in de kindertijd, en het komt vaak voor dat deze stoornis zich ontwikkelt na een ingrijpende gebeurtenis zoals een verhuizing, immigratie, verlies van een dierbare of een scheiding.
6,6% Van de volwassenen heeft kans op het krijgen van verlatingsangst. 77% van de volwassen met verlatingsangst vertoonden al symptomen toen ze nog kind waren.
Verlatingsangst betekenis
Verlatingsangst is de angst om verlaten te worden door een persoon die jou erg dierbaar is. Dat kan een familielid zijn, je partner of een vriendin bijvoorbeeld. In de DSM 5, het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, (het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen) wordt verlatingsangst ingedeeld bij de angststoornissen. Alle angststoornissen hebben met elkaar gemeen dat er sprake is van buitensporige angst of vrees.
Verlatingsangst is zo’n een buitensporige angst. Dat wil zeggen dat je niet – net als andere mensen – er soms aan denkt dat de ander jou verlaat, maar dat je continue die angst voelt. Dit ondanks dat jullie al jaren bij elkaar zijn. Deze gevoelens kunnen een behoorlijke druk leggen op een relatie. Gevoelens als jaloezie en wantrouwen kunnen opspelen door je verlatingsangst. Dit betekent echt niet dat als je jaloers bent, je automatisch verlatingsangst hebt. Klinische verlatingsangst of separatieangst kan vastgesteld worden door een psycholoog en komt veel minder vaak voor dan ‘gewone’ jaloezie.
Oorzaken verlatingsangst
Een kind heeft in zijn jeugdjaren liefde nodig van zijn ouders. Zowel moeder als vader zijn belangrijk bij de opvoeding. Als een van de twee ontbreekt, door een scheiding of overlijden, is de kans groter dat een kind last krijgt van verlatingsangst. Onveilige hechting kan dus ten grondslag liggen aan verlatingsangst. Overigens is het niet zo dat alle kinderen die onveilig gehecht zijn per definitie last krijgen van verlatingsangst.
Mensen met het borderline syndroom (waar er naar schatting 100.000 van zijn in Nederland) blijken ook vaak last te hebben van verlatingsangst.
Hechtingsstoornis betekenis
Verlatingsangst wordt soms wel eens verward met een hechtingsstoornis. Dit zijn echter twee verschillende dingen. Een hechtingsstoornis is een stoornis waarbij kinderen zich niet op gepaste wijze emotioneel kunnen hechten aan hun ouders of verzorgers. Ook op latere leeftijd werkt de hechtingsstoornis nog door. Volwassenen die er als kind aan leden, hebben vaak in hun volwassen leven een angstige hechtingsstijl. Zij hechten zich dan juist extra snel aan een partner en leiden vaak aan verlatingsangst.
Het verschil tussen verlatingsangst en hechtingsstoornis
Het verschil tussen verlatingsangst en een hechtingsstoornis is dat je bij verlatingsangst erg bang bent dat de ander vertrekt, terwijl je bij een hechtingsstoornis juist bang bent om je aan de ander te hechten. Je kunt je zelf, ook al hou je zo van je de ander, nooit helemaal overgeven aan de relatie. Verlatingsangst en een hechtingsstoornis (bindingsangst) zijn dus twee heel verschillende psychische problemen, maar ze kunnen wel beiden echte stoorzenders zijn binnen een relatie.
De verschillende hechtingsstijlen
Jouw hechtingsstijl is de manier waarop je je aan anderen hecht. Je hechtingsstijl is van invloed op je relaties en dan hebben we het zowel over vriendschappelijke relaties als liefdesrelaties, maar ook de relatie met bijvoorbeeld je moeder of je zus. Je hechtingsstijl bepaalt hoe je deze relaties begint, maar ook eindigt. Daarnaast is je hechtingsstijl van invloed op hoe je je eigen kinderen opvoedt. Het is dus best belangrijk om te weten welke hechtingsstijl je hebt.
Vermijdende hechtingsstijl
Een relatie belangrijk? Niet voor jou. En ook emoties kunnen je niet erg van je stuk brengen. Jij bent iemand van de ratio, je denkt liever dan dat je voelt.
Herken je dit? Dan kun je wel eens last hebben van een vermijdende hechtingsstijl. De vermijdende hechtingsstijl wordt vaak gezien bij volwassenen die in de kindertijd angstig gehecht zijn. Hun ouders reageerden niet, of onvoldoende op hun behoeften.
Mensen met een vermijdende hechtingsstijl zijn vaak echte einzelgängers. Ze denken liever over een relatie na, dan dat ze voelen en bindingsangst is in hun relaties van grote invloed. Omdat ze zich niet goed kunnen binden zijn de relaties van mensen met een vermijdende hechtingsstijl op jongere leeftijd vaak van korte duur. Langdurige Intieme relaties gaan ze pas op wat latere leeftijd aan.
Maar ook als er sprake is van een langdurige relatie, kan een vermijdende hechtingsstijl doorsudderen. Zo vindt iemand met deze aandoening het soms lastig om zijn of haar partner emotioneel toe te laten. Het tonen en ontvangen van liefde kan lastig zijn binnen de relatie. Zo kan er op een kus of knuffel van de partner afwerend gereageerd worden. Als de druk wordt opgevoerd binnen de relatie distantieert degene met de vermijdende hechtingsstijl zich van het probleem door zich af te zonderen. Dit kan leiden tot onbegrip.
Angstige hechtingsstijl
Iemand met een angstige hechtingsstijl twijfelt continu aan zichzelf, is angstig en onzeker. De angst dat de partner hem of haar verlaat is enorm groot en altijd aanwezig. Dit zorgt ervoor dat jaloezie en claimerig gedrag ontstaat.
Mensen met een angstige hechtingsstijl willen graag zo snel mogelijk intimiteit voelen binnen een relatie, en zijn daarom al vroeg in de relatie erg open over gevoelens. Ze stellen zich erg afhankelijk op, omdat ze bang zijn verlaten te worden. Omdat je je zo afhankelijk opstelt vind je het niet prettig als je partner zonder jou activiteiten wil ondernemen. Bovendien vind je het ook niet fijn om op eigen houtje wat te gaan doen, want zonder je partner mis je de bevestiging.
Met een angstige hechtingsstijl ben je erg gevoelig voor signalen en sociale situaties in je eigen omgeving. Je hebt vaak erg weinig zelfvertrouwen.
Veilige hechtingsstijl
Mensen met een veilige hechtingsstijl hebben als kind geleerd om op mensen te vertrouwen. Op latere leeftijd uit zich dat in het nauwelijks hebben van jaloerse gevoelens. Je hebt ook nooit de neiging om je partner te claimen.
Je houdt van je partner en je ziet diegene erg graag, maar het is ook geen probleem als je partner een keer zonder jou op pad gaat. Als je zelf wat gaat ondernemen zonder je partner voel je je daar ook gelukkig bij. Je houdt rekening met de wensen en behoeften van de ander, maar vergeet jezelf ook niet. Mensen met een veilige hechtingsstijl voelen zich op hun gemak in een relatie en hebben meer zelfvertrouwen dan mensen met een angstige of vermijdende hechtingsstijl.
Verlatingsangst en hechtingsstoornis kenmerken en symptomen
Wat zijn de kenmerken en symptomen van verlatingsangst? En wat zijn de kenmerken en symptomen van een hechtingsstoornis? Je weet inmiddels dat dit twee verschillende stoornissen zijn, die soms best wel op elkaar lijken als je er nog niet zoveel van weet. Daarom zetten we alle symptomen even voor je op een rij:
Verlatingsangst en hechtingsproblematiek bij baby’s: kenmerken en symptomen
Verlatingsangst bij baby’s
Begint je baby te huilen op het moment dat jij de deur achter je dichttrekt bij oma? Dan kan het zijn dat je kindje in de fase van verlatingsangst en eenkennigheid is beland. Deze twee zaken versterken elkaar. Bij de meeste baby’s begint deze fase ergens tussen de 6 en 9 maanden. De baby is dan bang om van de personen waar hij zo aan gehecht is geraakt gescheiden te worden. Dat klinkt als een klassieke verlatingsangststoornis, maar dat is het niet. Het is namelijk vrij normaal dat baby’s deze fase doormaken. De piek van deze klachten ligt tussen de 10 en 18 maanden, maar sommige kinderen lopen er nog tot aan het begin van de schooltijd mee door. Raak hiervan dus niet in paniek, deze fase hoort gewoon bij de ontwikkeling van je kindje.
Hechtingsproblematiek bij baby’s
Vanaf het moment dat je kindje geboren is heeft hij of zij de behoefte om zich te hechten aan mama en papa. Dacht men vroeger dat dit hechten vooral met de moeder erg belangrijk was, nu is ook bekend dat de hechting met papa net zo belangrijk is. Om problemen te voorkomen is het dus belangrijk dat beide ouders zorgen dat het kindje zich veilig voelt en er veel contact is met de baby, ook als de ouders gescheiden zijn. Hier heeft je kindje namelijk ook later nog heel veel profijt van.
Als een baby na de geboorte lang in een couveuse ligt, mist dit contact. Deze kinderen hebben dan ook meer kans op het ontwikkelen van een hechtingsstoornis. Ook geadopteerde kinderen en kinderen met een beperking hebben meer kans op het ontwikkelen van deze stoornis.
Hoewel lastig, is hechtingsproblematiek voor het getrainde oog wel waar te nemen, zeker in stressvolle situaties. Zo kun je volgens de ‘vreemde situatietest’ van de Amerikaanse psycholoog Mary Ainsworth op de volgende zaken letten om te kijken of een kindje hechtingsproblemen heeft:
Zoekt het kindje toenadering tot de ouders
Hoe snel komt het kindje tot rust als een ouder hem troost
Kan een kindje bij zijn ouders terecht als hij angstig of onzeker is
De theorie hierachter is dat een kind met zijn verzorger in de buurt exploitatiegedrag vertoont, hij gaat dus dingen ontdekken. Als de ouder de ruimte verlaat, wordt het kindje angstig en stopt het met ontdekken.
Overigens maakt Ainsworth onderscheid tussen vier hechtingsstijlen in plaats van drie, namelijk: Veilige hechting, vermijdende hechting, ambivalente hechting en gedesorganiseerde hechting. Bij ambivalente hechting stemt de ouder zijn of haar gedrag niet af op het kind, maar op zichzelf. Bij gedesorganiseerde hechting voelt het kind zich machteloos in het contact met een ouder, het heeft geleerd dat het contact onvoorspelbaar is en soms ronduit gevaarlijk. Deze laatste hechtingsstijl zie je vooral bij ongunstige opgroeiomstandigheden.
Verlatingsangst en hechtingsproblematiek bij kinderen: kenmerken en symptomen
Met verlatingsangst wordt de buitensporige angst bedoeld die niet bij de ontwikkelingsfase van het kind past. Wanneer je jouw kind voor het eerst naar school brengt, en het begint te huilen omdat je hem in de klas bij een vreemde juf of meester achterlaat, is dat niet direct een teken van verlatingsangst. Maar huilt je kind na meerdere weken op school nog steeds elke keer als je de deur uitloopt, dan kan er wel eens wat meer aan de hand zijn.
Symptomen verlatingsangst bij kinderen
Je kind is elke keer buitensporig van streek als het wordt gescheiden van zijn verzorger
Je kind is erg bang dat je wat overkomt, bijvoorbeeld een ongeluk
Je kind is heel bang dat je ziek wordt
Je kind weigert naar school te gaan
Je kind wil niet gaan slapen zonder zijn vader of moeder in de buurt
Je kind wil nooit uit logeren
Je kind heeft nachtmerries over separatie
Je kind heeft lichamelijk klachten zoals hoofdpijn of buikpijn op momenten dat het van zijn verzorger gescheiden wordt, of gaat worden
Bovenstaande angsten zijn bij kinderen met verlatingsangst niet een dag aanwezig, maar blijven terugkomen. Als deze angsten gedurende vier weken plaatsvinden spreken we van verlatingsangst.
Symptomen hechtingsproblematiek bij kinderen
Er zijn verschillende hechtingsstijlen die iemand kan hebben. Kinderen met een hechtingsstoornis kunnen worden, naast ingedeeld in een hechtingsstijl, onderverdeeld in twee groepen: geremd en ongeremd. Hierbij horen de volgende symptomen.
Geremd
Je kind is apathisch en onzeker
Je kind is overdreven waakzaam
Je kind is teruggetrokken en heeft in weinig dingen zin
Je kind speelt wel, maar heeft er weinig plezier in
Je kind wijst sociaal contact liever af
Je kind huilt niet
Ongeremd
Je kind zoekt makkelijk en veel contact met anderen
Je kind kan een relatie niet goed in stand houden
Je kind is snel gefrustreerd
Je kind is moeilijk te troosten
Je kind is egocentrisch
Je kind is druk
Je kind is impulsief
Je kind kan zich slecht concentreren
Je kind overschrijdt regelmatig grenzen
De symptomen van het geremde type lijken weer veel op de symptomen van (Autisme Spectrum Stoornis), deze stoornis moet dan eerst uitgesloten worden om een kind hechtingsproblematiek toe te schrijven.
Verlatingsangst en hechtingsproblematiek bij volwassenen: kenmerken en symptomen
Ook volwassenen kunnen last hebben van verlatingsangst of hechtingsproblematiek. Herken je de volgende symptomen, dan kan het zijn dat je last hebt van verlatingsangst:
Je hebt buitensporige angst dat een ander je verlaat
Je bent heel bang dat de ander iets overkomt (ziekte, een ongeluk)
Je hebt extreem jaloerse gevoelens
Je bent angstig als je wat alleen moet doen
Je hebt geregeld nachtmerries over scheiden of verlaten worden
Je hebt continu de behoefte aan bevestiging binnen een relatie
Alleen zijn vind je verschrikkelijk
Je wilt het liefst alles samen doen
Een intieme relatie aangaan vind je erg moeilijk
Je hebt last van faalangst
Je hebt weinig zelfvertrouwen
Je hebt niet veel vrienden
Heb ik verlatingsangst of een hechtingsstoornis?
Om erachter te komen of je last hebt van verlatingsangst of een hechtingsstoornis kun je online een test doen.
Verlatingsangst en hechtingsstoornis test voor volwassenen
Online zijn er tests te vinden waarmee je kunt kijken of je te maken hebt met verlatingsangst of een hechtingsstoornis. Bij het invullen van zo’n online verlatingsangst test loop je de symptomen van verlatingsangst na. De echte diagnose kan een online test niet voor je stellen, maar je kunt met de uitkomst wel bij de huisarts aankloppen. Het stellen van de diagnose is overigens niet heel makkelijk, omdat de stoornis pas sinds kort erkend wordt bij volwassenen. Om de diagnose te stellen wordt er gebruik gemaakt van de DSM 5: het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen.
Heeft mijn kind verlatingsstoornis of hechtingsstoornis?
Je kunt de online testen ook voor je kind invullen. Daarmee kun je voor jezelf inzichtelijk maken hoe het precies staat met de ontwikkeling van je kind. Een online test kan echter niet als diagnose gebruikt worden. Of je kind een verlatingsstoornis heeft, of een hechtingsstoornis, zal uiteindelijk door een professional moeten worden vastgesteld. Dit gebeurt net als bij volwassenen aan de hand van de DSM 5.
Verlatingsangst of hechtingsstoornis – Behandelingen
Je denkt dat jij, je partner, je kind of iemand in je nabije omgeving last heeft van een separatie stoornis of een hechtingsstoornis. Hoe nu verder? Hoe behandel je verlatingsangst of een hechtingsstoornis? Het goede nieuws is dat er voor beide stoornissen inderdaad behandelingen bestaan. Je hoeft dus zeker niet bij de pakken neer te gaan zitten.
Verlatingsangst en hechtingsstoornis behandeling bij een erkende psycholoog
Om beter te kunnen omgaan met verlatingsangst of een hechtingsstoornis kun je bij Mindler online therapie volgen bij een van de erkende psychologen. Hiervoor heb je wel eerst een verwijzing nodig van een huisarts.
Omgaan met verlatingsangst en hechtingsstoornissen in het dagelijks leven
Wanneer je last hebt van een hechtingsstoornis, ligt verlatingsangst op de loer. Die verlatingsangst kan niet alleen voor jezelf heel vervelend zijn, maar ook flinke druk uitoefenen op je relaties. Dan hebben we het niet alleen over liefdesrelaties, maar over alle relaties. Dus ook je relatie met je familie, collega’s of vrienden.
Verlatingsangst en familie
Verlatingsangst kan lastig zijn binnen een familie. Degene die er last van heeft is, als hij of zij volwassen is, erg bang om alleen gelaten te worden. Dat betekent dat er vaak geëist wordt dat er iemand thuis blijft als de persoon met verlatingsangst ook thuis is. Deze beperking van de vrijheid om te gaan en te staan waar mensen willen kan voor flinke wrijving zorgen binnen een gezin. Gaat het om een kind met verlatingsangst dan zijn zaken als ‘een nachtje uit logeren bij een vriendje’ niet de normale gang van zaken. Een kind kan moeten worden opgehaald van schoolkamp omdat hij heimwee heeft, wat de plannen van de rest van het gezin in de war kan schoppen. Het zijn slechts enkele voorbeelden van hoe verlatingsangst het gezinsleven kan beïnvloeden.
Verlatingsangst en werk
Bij verlatingsangst komen een hoop gevoelens kijken die je zonder hulp niet goed kunt sturen. Je kunt op een normale werkdag bijvoorbeeld ineens overwelmd raken van het idee dat er ‘iets’ aan de hand is met je partner. Je gaat daar dan zo extreem over nadenken dat je je niet goed meer kunt concentreren op je werk. Het kan ook zijn dat je door vele nachtmerries niet goed meer kunt functioneren op de werkvloer omdat je simpelweg te moe bent. En ook de angst om dierbare collega’s te verliezen of bepaalde taken in je eentje op je te moeten nemen kunnen opspelen bij mensen met verlatingsangst.
Verlatingsangst en relaties
Intieme relaties hebben vaak erg te lijden onder verlatingsangst van een van de partners. Iemand met verlatingsangst vind het lastig om de ander vrij te laten, is soms extreem jaloers en kan de partner willen claimen. Dit zorgt vaak voor onbegrip en een onbehaaglijk gevoel bij de partner. Zo kunnen er problemen ontstaan als je partner voor zijn of haar werk twee dagen van huis moet, of wanneer je partner een keer wat later thuiskomt. De continue angst om verlaten te worden is een basis zo stevig als drijfzand voor een relatie.
Behandeling verlatingsangst bij Mindler
Jij bent niet je verlatingsangst. Deze stoornis kan je dan ook behoorlijk in de weg zitten. Gelukkig is er wel wat aan te doen, en je hoeft daar niet mee te wachten.
De psychologen van Mindler zitten online klaar om je gedurende het hele traject te helpen. Door middel van gesprekken en verschillende oefeningen train je jezelf om goed om te gaan met jouw angst. Je kunt de therapie alleen volgen als individu en nadat jouw huisarts heeft ingeschat dat deze nodig is en een verwijzing geeft. In het intakegesprek met de door jou gekozen psycholoog overleg je wat de beste behandelmethode is voor jouw specifieke situatie.