Blakend van het zelfvertrouwen. Nooit slecht over zichzelf denken. Een sterk gevoel van eigenwaarde. Het zijn een paar kenmerken van een narcist. Klinkt niet eens zo slecht toch? Maar er zit ook een andere kant aan het hebben van een narcisme stoornis. Meestal hebben deze mensen (onbewust) juist helemaal niet zoveel eigenwaarde. En dat proberen ze te compenseren door zichzelf beter te voelen dan anderen. Zij zijn belangrijker dan de ander, en willen ook zo behandeld worden. En dat is het moment waarop er problemen ontstaan.
Behandeling van een narcistische persoonlijkheidsstoornis is mogelijk
Een narcisme stoornis is heel erg moeilijk te herkennen. Er staat geen stempel op iemands voorhoofd waarop staat ‘ik ben een narcist’, wat trouwens ook weer niet helemaal hetzelfde is als iemand met een narcisme stoornis. Best een ingewikkelde stoornis dus en heel lastig om mee om te gaan. Want als je dingen onbewust doet, hoe weet je dan dat je een narcisme stoornis hebt? Wat betekent dat eigenlijk? En hoe ga je om met iemand die een narcisme stoornis heeft en zichzelf steeds belangrijker voelt dan jij? We proberen je in dit stuk zoveel mogelijk antwoord te geven op je vragen.
Het is goed om nu al te weten dat onderzoek heeft uitgewezen dat het behandelen van een narcisme stoornis mogelijk is door te praten met een psycholoog. Of het nu gaat om jouw eigen stoornis, of die van een ander.
Zoek hulp als je te maken hebt met een narcisme stoornis, dat maakt het leven een stuk lichter dan wanneer je er in je eentje mee om moet gaan. Maar wanneer schakel je die hulp dan precies in. Wat is een narcisme stoornis eigenlijk?
Wat is narcisme?
Narcisme is een gedragsvorm waarbij iemand zichzelf erg belangrijk vindt. Iemand is bijvoorbeeld obsessief met zijn uiterlijk en eigen persoonlijkheid bezig. Vertoont egoïstisch gedrag, is dominant, barst van de ambitie en heeft weinig empathie voor anderen. Zo’n iemand noemt men een narcist.
Onder narcisme verstaan we in dit artikel de narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS). Iemand die een narcist is, heeft niet per definitie een narcistische persoonlijkheidsstoornis. NPS is eigenlijk de pathologische vorm van narcisme, een ziekte dus. Een van de vervelendste kenmerken van narcistische persoonlijkheidsstoornis is dat mensen dit eronder lijden dit zelf niet erkennen. Dat komt omdat ze zo goed over zichzelf denken. Zij zijn beter dan de rest, als er iemand ziek is dan is het de ander, want met de narcist zelf kan niks mis zijn.
Het is daarom moeilijk om narcisme te diagnosticeren. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zien namelijk geen enkele reden om hulp te zoeken. Het is daarom ook moeilijk in te schatten hoeveel mensen een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben in Nederland. Wel is duidelijk dat de aandoening vaker bij mannen voorkomt dan bij vrouwen.
Narcisme betekenis
Het woord narcisme is afgeleid van de figuur Narcissus uit de Griekse mythologie. Het verhaal gaat dat de man alle romantische avances afwees, als straf daarvoor werd hij veroordeeld tot het verliefd worden op zijn eigen spiegelbeeld.
Narcisme is een vorm van gedrag. De ene persoon is obsessiever bezig met zijn uiterlijk dan een ander. Als iemand tijdens het wandelen in de stad in elke etalageruit kijkt of zijn haar nog goed zit, dan kun je dit narcistisch gedrag noemen. Dat is dus wat anders dan het hebben van een narcistische gedragsstoornis, wat een persoonlijkheidsstoornis is die is opgenomen in de DSM 5, het diagnostisch en statistisch handboek voor psychische stoornissen. Nogmaals voor de duidelijkheid: als we het in deze tekst over narcisme hebben, dan doelen we op de persoonlijkheidsstoornis.
Oorzaken narcisme
Het is niet precies bekend hoe een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaan. De meningen zijn verdeeld. De een denkt dat de ontwikkeling van een narcist stoornis biologisch bepaald is, een ander denkt dat het een defensieve reactie is op een trauma. Weer andere wetenschappers gooien het op een combinatie van verschillende biologische en opvoedingsfactoren. Er zijn dus een heleboel verschillende theorieën in omloop wat zorgt voor verwarrende situaties. We zetten de belangrijkste theorieën voor je op een rij:
Narcistische persoonlijkheidsstoornis door trauma
Een narcistische stoornis kan een direct antwoord zijn op een trauma, zoals misbruik of verwaarlozing. Als je dit als kind meemaakt dan schiet je in de zelfverdediging en richt je je onbewust op jezelf om je af te sluiten van de buitenwereld. Dat kan de start zijn van je narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis door disfunctionele jeugd
Een disfunctionele jeugd kan een oorzaak zijn. Daaronder valt misbruik en verwaarlozing, maar ook bijvoorbeeld extreem verwend worden. Iedereen hemelt je op, je bent geweldig! Dit wordt dan zo vaak gezegd dat het kind de zelfverheerlijking die leidt tot een narcistische persoonlijkheidsstoornis eigenlijk met de paplepel krijgt ingegoten. Toch blijkt uit onderzoek dat er ook veel narcisten zijn die een normale jeugd hebben genoten.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis door biologische factoren
Er zijn ook studies die aantonen dat een narcistische persoonlijkheidsstoornis te maken heeft met bepaalde biologische factoren. In het onderzoek werd gekeken naar identieke en twee-eiige tweelingen waarvan de ene helft in een ander huishouden opgroeide dan de andere helft. Daardoor kon er precies vergeleken worden welke persoonlijkheidskenmerken te maken hebben met genetica. Het bleek dat de persoonlijkheidskenmerken die horen bij narcisme voor zeker 50 procent konden worden toegeschreven aan de genen.
Een andere studie die in 2007 werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift “International Journal of Neuropsychopharmacology” wijst het gen tryptofaanhydroxylase-2 aan als betrokken gen bij de ontwikkeling van onder andere borderline persoonlijkheidsstoornis en narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dit gen helpt bij het regelen van serotonine in je lijf, de stof die ervoor zorgt dat je kalm blijft in panieksituaties.
En zo zijn er nog veel meer onderzoeken naar de invloed van genen op het ontwikkelen van persoonlijkheidsstoornissen gedaan. Een echt eenduidige antwoord is echter nog steeds niet te vinden. Hoogstwaarschijnlijk is het ontstaan van een narcistische persoonlijkheidsstoornis een combinatie van factoren. Opvoeding, biologisch en gebeurtenissen. Wat in ieder geval wel duidelijk is is dat narcisme een ontzettend complexe stoornis is.
Narcisme bij mannen
Er zijn meer mannen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis dan vrouwen. Bij mannen is narcisme wat beter te herkennen. Het kan dus ook zijn dat het verschil tussen mannen en vrouwen kleiner is dan wordt aangenomen.
Sowieso is het lastig om cijfers te noemen, omdat de narcistische persoonlijkheidsstoornis een diagnose is die gesteld moet worden door een psycholoog en het ligt in de aard van de narcist om eventuele problemen niet bij zichzelf te zoeken. Ze vinden zichzelf niet ziek, en zoeken dus ook geen hulp. Wel is duidelijk dat er verschil is tussen mannen en vrouwen in het uiten van de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Zo zijn mannen bijvoorbeeld meer op zoek naar macht dan vrouwen en kunnen ze agressiever reageren op kritiek.
Narcisme bij vrouwen
Hoewel het aantal vrouwen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis in de minderheid is, bestaan ze wel degelijk. Bij hen is narcisme ook heel moeilijk om te herkennen. Vrouwen zijn namelijk vaak wat slinkser dan mannen. Ze doen zich een stuk minder dominant voor dan de mannelijke narcist. Ze zijn juist heel lief, zorgzaam en vriendelijk. Ze gooien eerder hun fysieke charmes en hun seksualiteit in de strijd om doelen te bereiken. Waar een mannelijk narcist overmoedig kan zijn, hebben vrouwen daar minder last van.
Typen narcisme
Aardig en charmant van buiten, maar diep van binnen angstig, woedend of zelfs agressief. Een narcist is iemand met twee gezichten. Bij een narcistische persoonlijkheidsstoornis wordt er onderscheid gemaakt tussen twee verschillende typen: Openlijk narcisme en verborgen narcisme. Zowel openlijk narcisten als verborgen narcisten verwachten een betere behandeling dan anderen. Ze voelen zich superieur en dat gaat meestal ten koste van anderen. Waar zit dan precies het verschil? Laten we even inzoomen op elk type:
Openlijk narcisme (grandioos narcisme)
Arrogantie is een openlijk narcist niet vreemd, en hij schaamt zich er dan helemaal niet voor om dit te uiten. Bovendien is hij niet bang om de confrontatie op te zoeken. Ze barsten van het zelfvertrouwen en de ambitie.
Bij een openlijk narcist ligt het narcistische, vaak veeleisende, gedrag aan de oppervlakte. Het is goed zichtbaar voor de buitenwereld. Maar omdat de openlijke narcist ook beschikt over flink wat charme wordt hij er in eerste instantie niet op aangesproken.
Verborgen narcisme
Een verborgen narcist is veel moeilijker te herkennen. Het is iemand die zich charmant en vriendelijk voordoet aan de buitenwereld, maar eenmaal thuis ineens kan omslaan als een blad aan een boom.
Dat masker dat ze opzetten voor de buitenwereld is voor een verborgen narcist heel belangrijk. Hij zal er dan ook alles aan doen om aardig gevonden te worden. Want, zo denkt hij, dat is de manier om erkenning en waardering te krijgen. En dat is voor een narcist heel erg belangrijk. Dit is ook de reden waarom een verborgen narcist vaak vrienden heeft die het op bepaalde vlakken minder doen dan zij. Althans, zo denkt de narcist erover. Hij kan zich nu als een held over de ander ontfermen en wordt daardoor sympathiek gevonden.
Bij een verborgen narcist lijkt het alsof ze empathisch gedrag vertonen als er iemand problemen of pijn heeft, maar dat is slechts een farce. Ze doen alsof. Van binnen zijn verborgen narcisten egoïstisch en berekenend – net als openlijk narcisten.
Narcisme herkennen
Narcisme is moeilijk te herkennen. Vooral omdat aan de buitenkant iemand kan overkomen als aardig en sympathiek, ze zien er vaak goed verzorgd uit en zijn makkelijke praters. Van binnen zijn ze anders. Ze zijn vaak erg onzeker, maar ook koud en harteloos door een gebrek aan empathisch vermogen.
Wanneer is iemand gewoon ontzettend zelfverzekerd, en wanneer spreken we van een narcistische persoonlijkheidsstoornis?
Narcisme kenmerken en symptomen
Volgens de DSM-5 leidt je aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis als je voldoet aan vijf of meer van de volgende kenmerken:
Je hebt een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid
Je fantaseert over grenzeloos succes, macht, genialiteit, schoonheid of de ideale liefde
Je gelooft dat je uniek en bijzonder bent en alleen wordt begrepen door mensen met een hogere status of bijzondere mensen
Je hebt een enorme behoefte om bewonderd te worden
Je denkt dat je bijzondere rechten hebt
Je exploiteert anderen
Je hebt geen empathisch vermogen
Je bent vaak jaloers op anderen en denkt dat andere afgunstig zijn op jou
Je hebt een arrogante en hooghartige houding
Openlijk narcisme kenmerken en symptomen
Een open narcist is over het algemeen iets makkelijker te herkennen dan een verborgen narcist. Een openlijk narcist…
Vindt zichzelf erg bijzonder en schuift dit niet onder stoelen of banken
Vraagt om bewondering
Heeft een groot ego
Heeft een gebrek aan empathie
Kan extreem jaloers zijn
Is op zoek naar macht
Is charmant
Heeft een gebrek aan emoties
Heeft weinig last van schuldgevoelens
Wil altijd aandacht
Verborgen narcisme kenmerken en symptomen
Een verborgen narcist is minder ‘outgoing’ qua narcistisch gedrag, en is daarom moeilijker te herkennen dan de openlijk narcist. Een verborgen narcist…
Vindt zichzelf speciaal maar laat dit niet merken
Heeft een gebrek aan empathie
Is overgevoelig
Is passief-agressief
Voelt zich vaak onbegrepen
Is op zoek naar macht
Is naar buiten toe sociaal en vriendelijk, maar alleen uit eigenbelang
Heeft een gebrek aan emoties
Kan zich goed aanpassen in sociale situaties
Zegt het een, maar gedraagt zich op een andere manier
Voelt geen berouw
Heeft onpersoonlijke relaties
Wil continu bevestiging krijgen
Narcisme bij kinderen: kenmerken en symptomen
Officieel kan de diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM 5 alleen vastgesteld worden bij volwassenen. Kinderen zijn namelijk nog volop in ontwikkeling. Het kan zijn dat je kind narcistisch gedrag vertoont, maar dat betekent zeker niet altijd dat er sprake is van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Symptomen narcisme bij kinderen
Narcistisch gedrag bij kinderen uit zich onder andere in:
Opscheppen in het gezelschap van vriendjes om bewondering af te dwingen
Gebrek aan inlevingsvermogen
Ontkennen van het maken van fouten (iemand of iets anders is altijd de schuldige)
Vijandig gedrag als ze hun zin niet krijgen
Impulsiviteit
Gedragsproblemen
Pesten of aanzetten tot pesten
Het moeilijk aangaan van vriendschappen