Jouw leven is er een van ups en downs en die ups gaan veel hoger dan bij de mensen om je heen, maar je ‘down momenten’ zijn ook zwaarder dan die van anderen. Wat is er toch met je aan de hand? Je hebt geen enkele zin om je bed uit te komen, en je voelt je lusteloos en depressief, donker en rot. Slapen gaat slecht en sociale contacten? Daar heb je helemaal geen zin in.
Maar een paar weken of maanden later voel je je ineens super energiek, ben je dol op iedereen, maak je impulsieve beslissingen en heb je helemaal niet meer zoveel behoefte aan slaap als anders. Het verschil tussen je depressieve en energieke ‘ik kan alles aan’ stemming is gigantisch. Van balans in je leven is weinig sprake en vaak past je stemming helemaal niet in de situatie waarin jij je op dat moment bevindt. Dat kan je leven flink in de weg zitten.
Als je dit allemaal bekend in de oren klinkt, dan kan het zijn dat je last hebt van een bipolaire stoornis. In Nederland lijdt iets meer dan 1 procent van de bevolking aan deze persoonlijkheidsstoornis, die zich kenmerkt door een afwisseling van depressieve en manische buien. Zonder behandeling kan zo’n manische bui (waarin je je dus super energiek voelt) wel twee maanden duren. De depressieve periode duurt zonder behandeling nog langer en kan wel twee tot vijf maanden in beslag nemen.
Als je last hebt van een bipolaire stoornis is dat heel erg vervelend. Voor jezelf, maar ook voor de mensen om je heen. Gelukkig bestaan er behandelingen die je kunnen helpen bij het omgaan met je bipolaire stoornis, waardoor je leven er een stuk makkelijker op wordt. Bepaalde therapieën kunnen jou en je familie helpen als er sprake is van een bipolaire stoornis. Om behandeld te worden, moet je dus op zoek naar een psycholoog.
Wat is een bipolaire stoornis?
Bipolaire stoornis wordt gekenmerkt door stemmingswisselingen. Het is een chronische psychische stoornis waarbij mensen de ene keer manisch (of hypomanisch) zijn, en de andere keer depressief.
De stemmingen wisselen niet van de een op de andere dag, maar elke stemming kan lang aanhouden – tot wel maanden. Tussendoor kunnen er ‘normale’ periodes zijn. Sommige mensen met een bipolaire stoornis vallen echter continu van de ene in de andere stemming. Tijdens een manische of depressieve periode is het moeilijk om een ‘normaal’ leven te leiden. Problemen op je werk of binnen je relatie komen vaak voor en ook je sociale leven heeft flink te lijden onder een bipolaire stoornis.
Bipolaire stoornis betekenis en waarom het zo heet
Een wisseling tussen enerzijds depressie, en anderzijds manie. Dat is dus eigenlijk de kern van een bipolaire stoornis. Het woord ‘bipolair’ wordt gebruikt om aan te geven dat twee kenmerken tegenovergesteld zijn aan elkaar. Deze term kan in verschillende contexten voorkomen. In de natuurkunde noemt men iets ‘bipolair’ als er in een bepaalde techniek slechts twee toestanden kunnen voorkomen. In de politiek spreekt men over bipolair als het gaat over duidelijk verschillende standpunten van politici. En in de psychologie doelt met op de wisseling van de (van elkaar tegenovergestelde) stemmingen die iemand met een bipolaire stoornis heeft. Vroeger werd een bipolaire stoornis ook wel manische depressie genoemd.
Soorten bipolariteit
Wanneer je het diagnosetraject doorloopt om officieel de diagnose stoornis vast te kunnen stellen krijg je ook te horen aan welk type bipolaire stoornis je lijdt. Er kan sprake zijn van type 1 of type 2. Voordat we beide soorten uit gaan leggen staan we eerst even stil bij wat andere kernbegrippen, zodat we de uitleg wat beter begrijpen.
Hypomanische episode
Een hypomanische episode lijkt op een manische episode, maar is minder krachtig. Hypomanie is dus een ‘lichtere vorm’ die zelfs in je voordeel kan werken. Je bent dan bijvoorbeeld lekker productief. Een hypomanie stemming kan wel een voorbode zijn voor een manie.
Manische episode
Een manie is zwaarder dan een hypomanie. De manische episode duurt minstens een week. Je bent dan in een heel goede stemming en hebt maar heel weinig slaap nodig. Je barst van de energie. Anders dan bij een hypomanie heb je geen controle meer over jezelf. Je denkt sneller, bent prikkelbaar, je hebt heel veel plannen en ideeën, je bent impulsief (je geeft bijvoorbeeld ineens heel veel geld uit) en op seksueel gebied kun je alle remmen loslaten. Omdat je geen controle meer hebt kan een manie gevaarlijk zijn, je kunt er relaties mee op het spel zetten of flinke schulden krijgen. In sommige gevallen is er sprake van een manische psychose. In dat geval lijdt is er sprake van hallucinaties en waanideeën.
Depressieve episode
Wanneer je in een depressieve episode bent beland voel je je somber en futloos. Je hebt veel behoefte aan slaap en je hebt nergens zin in. Je ervaart het leven als zwaar en zit vol negatieve gevoelens. Bij mensen met een bipolaire stoornis die in een depressieve episode zitten kan suïcidaal gedrag voorkomen.
Gemengde episode – Rapid Cycling
Rapid Cycling betekent ‘snel ronddraaien’. Er is sprake van wanneer er binnen een jaar vier of meer stemmingswisselingen plaatsvinden. Het kan zijn dat het om een episode gaat waarbij depressie en manie of hypomanie elkaar continu afwisselen, maar het kunnen ook meerdere episodes zijn die worden onderbroken door stabiele fasen.
Bipolaire stoornis type 1:
Je wordt gediagnosticeerd met bipolaire stoornis type 1 als je minimaal één manische episode hebt meegemaakt en één of meer depressies, of als je enkel manische episoden hebt doorgemaakt.
Bipolaire stoornis type 2:
Wanneer je enkel episoden van hypomanie en/of depressie hebt meegemaakt, dan val je onder type 2 bipolaire stoornis. Als je een manie doormaakt verandert de classificatie van 2 in 1. Je kunt dus van bipolaire stoornis type 2 in bipolaire stoornis type 1 komen zodra je een manie meemaakt. Dat komt omdat je, als je eenmaal een manie hebt gehad, kwetsbaar blijft om nog een keer manisch te worden.
Cijfers bipolaire stoornis in Nederland
Naar schatting lijdt zo’n 1.3% van de Nederlandse bevolking aan bipolaire stoornis. Het aantal is bij mannen en vrouwen nagenoeg gelijk.
Bipolaire stoornis of manische depressie?
Bipolaire stoornis en manische depressie zijn geen verschillende stoornissen. Een bipolaire stoornis werd vroeger een manische depressie genoemd. Beiden betekenen dus hetzelfde; een chronische psychische stoornis die zich kenmerkt door sterk wisselende stemmingen.
Wat is het verschil tussen een bipolaire stoornis en een borderline stoornis?
Een bipolaire stoornis heeft veel weg van een borderline persoonlijkheidsstoornis, maar de twee persoonlijkheidsstoornis zijn wel verschillend. Een van de grootste verschillen is dat bij een bipolaire stoornis de stemmingsveranderingen een stuk langer duren (weken tot maanden) dan bij een borderline stoornis (uren tot dagen). Bij borderline komen behalve de stemmingswisselingen ook nog veel andere symptomen naar boven, die bij een bipolaire stoornis achterwege blijven. Het is niet zo dat één persoon slechts last kan hebben van één van de twee stoornissen. Iemand kan tegelijkertijd zowel borderline als een bipolaire stoornis hebben.
Wat zijn de oorzaken van een bipolaire stoornis?
Waardoor een bipolaire stoornis ontstaat is niet precies duidelijk. Het lijkt een combinatie te zijn van verschillende factoren. Wel is bekend dat bepaalde omstandigheden ervoor kunnen zorgen dat een bipolaire stoornis eerder optreedt.
Aanleidingen die kunnen zorgen voor de ontwikkeling van een bipolaire stoornis
Leeftijd
De meeste mensen maken hun eerste manische periode door als ze midden in de twintig zijn. Gemiddeld zijn mannen 25 jaar ten tijde van hun eerste manie, vrouwen zijn 27 jaar oud.
Erfelijkheid
De kans is groter op ontwikkeling van een bipolaire stoornis als er ook familieleden zijn met dezelfde stoornis. Vooral in de eerste lijn (vader, moeder, broer, zus) is de kans groter.
Herhaalde depressies
Wanneer je last hebt van steeds terugkerende depressies is de kans groter dat je op den duur een bipolaire stoornis ontwikkelt.
Depressie of psychose na bevalling
Vrouwen die na een bevalling een psychose hebben gehad of in een depressie zijn beland, hebben een grotere kans op een bipolaire stoornis.
Stress
Acute of langdurige stress kan een bipolaire stoornis uitlokken. Je kunt proberen stress uit de weg te gaan, maar dit is helaas niet altijd mogelijk.
Drugs en alcohol
Drugs en alcohol staan erom bekend stemmingswisselingen aan te wakkeren. Als je minder of geen drugs of alcohol gebruikt wordt de kans op het ontwikkelen van een stemmingsstoornis, zoals een bipolaire stoornis, een stuk kleiner.
Is een bipolaire stoornis aangeboren?
Genen spelen een belangrijke rol in het wel of niet krijgen van een bipolaire stoornis. Maar welke genen er precies van invloed zijn is nog onduidelijk. Wel is duidelijk dat er in een familie waar iemand een bipolaire stoornis heeft er waarschijnlijk ook anderen zijn met de stoornis. Als een van je ouders een bipolaire stoornis heeft, is de kans groter dat jij de stoornis ook ontwikkelt. Heb je een ouder die bipolair is, dan heb je als kind 10 – 20% kans op een bipolaire aandoening. Ook bij tweelingen is de kans groter dat je de stoornis ontwikkelt als je tweelingbroer of zus bipolair is. Je hebt dan 50 tot 75% kans om de stoornis zelf ook te ontwikkelen.
Bipolaire stoornis symptomen en klachten
Een bipolaire stoornis is soms moeilijk te herkennen. Als iemand met de stoornis in een depressieve episode zit kan er gedacht worden aan een depressie. Een bipolaire stoornis wordt ook vaak verward met borderline. Hoe weet je nu of je last hebt een bipolaire stoornis?
Bipolaire stoornis bij volwassenen: alle klachten en verschijnselen
Stemmingswisselingen die lang duren Het gaat dan om weken tot maanden van depressiviteit afgewisseld met (hypo)manische episodes die ook meer dan een paar dagen duren (bij borderline duren de stemmingswisselingen over het algemeen een stuk korter)
Symptomen bij depressieve episode:
Sombere gevoelens
Minder interesse
Minder energie
Slaapproblemen
Minder eetlust
Concentratieproblemen
Gevoel van uitzichtloosheid
Schuldgevoel
Minderwaardige gevoelens
Suïcidale gedachten
Symptomen bij manische episode:
Veel te opgewekt zijn
Veel energie hebben
Weinig behoefte aan slaap hebben
Nemen van impulsieve beslissingen
Veel geld uitgeven
Drugs gebruiken
Gevoel van euforie
Prikkelbaarheid
Hallucineren of waanideeën hebben (in sommige gevallen)
Bipolaire stoornis bij kinderen: alle klachten en verschijnselen
Niet alleen volwassenen, maar ook kinderen kunnen een bipolaire stoornis ontwikkelen. Bij kinderen en jongeren zie je dezelfde symptomen tijdens depressieve en manische episodes als bij volwassenen, maar vaak zijn de klachten wel leeftijdsgerelateerd. Zo kun je een depressieve periode bij je kind herkennen als je kind:
Erg moe of lusteloos is
Neerslachtig is
Geen zin heeft om dingen te ondernemen
Geen zin heeft om te eten
Geen eigenwaarde heeft
Minder belangstelling voor zijn hobby’s heeft
Vaak praat of denkt over de dood
Stiller is dan anders
Slecht slaapt
Geen emoties voelt
Prikkelbaar is
Een manische periode bij je kind kun je herkennen als je kind:
Overdreven vrolijk is
In een extreem uitgelaten stemming is
Snel boos is
Opgewonden is
Veel praat en niet luistert
Van de hak op de tak springt
De hele dag bezig is zonder te stoppen
Het gevoel heeft dat hij de hele wereld aankan
Impulsief gedrag vertoont
Waanideeën of hallucinaties heeft
Slaapproblemen heeft (er is minder behoefte aan slaap)
Heb ik een bipolaire stoornis? – De beste bipolaire stoornis tests
Om erachter te komen of je lijdt aan een bipolaire stoornis kun je een zelftest doen: de zogenoemde Mood Disorder Questionnaire Nederland (MDQ-NL). Dit kan thuis op je eigen computer. De test bestaat uit het beantwoorden van een vragenlijst die bipolariteit kan aantonen en richt zich vooral op het aantonen van (hypo)manische verschijnselen.
Bipolaire stoornis test bij een erkende GZ psycholoog
De uitslag van een zelftest is niet hetzelfde als een echte diagnose. De test kan wel aanleiding zijn om contact op te nemen met een huisarts, die je vervolgens kan doorverwijzen naar een psycholoog die officieel de diagnose bipolaire stoornis vast kan stellen.
Bipolaire stoornis herstel – Hoe behandel je een bipolaire stoornis? Alle bipolaire stoornis behandelingen
Een bipolaire stoornis is helaas chronisch en niet te genezen, maar met de juiste behandelingen kun je wel een redelijk normaal leven leiden. Ongeveer 70% procent van de patiënten met een bipolaire stoornis heeft echt baat bij een behandeling. Die behandeling is meestal een combinatie van therapie en medicatie.
Bipolaire stoornis therapie
Om beter om te leren gaan met je bipolaire stoornis en terugval te voorkomen is het belangrijk om te praten met een psycholoog. Dat kan op individueel niveau, maar kan ook samen met het gezin of je partner. Het kan zijn dat je aan gesprekstherapie genoeg hebt, maar er kunnen ook andere therapieën worden ingezet:
Psycho-educatie
Hoe meer jij weet over je bipolaire stoornis, hoe beter je ermee kunt leren leven. Bij psycho-educatie krijg je meer inzicht in de stoornis.
Cognitieve therapie
Hierbij leer je dat je gemoedstoestand en je gedachten met elkaar verbonden zijn. Je kunt door hier meer over te weten te komen een beginnende manie of depressie leren herkennen.
ACT therapie
ACT staat voor Acceptance and Commitment therapy. Bij deze therapie ga je niet voor genezing, maar leer je jouw situatie te accepteren. Daardoor verminderen je negatieve gevoelens over het hebben van je bipolaire stoornis, wat ervoor zorgt dat je de psychische ziekte beter kunt dragen in het dagelijks leven.
Opname in een kliniek
Een bipolaire stoornis uit zich bij elke persoon anders. De een heeft slechts lichte klachten, en bij een ander kunnen waanideeën en/of suïcidale gedachten ontstaan. In ernstige gevallen is het soms nodig om iemand op te nemen in een kliniek.
Bipolaire stoornis medicatie
Medicatie is een belangrijke factor in de behandeling van een bipolaire stoornis. Het zorgt ervoor dat de stemmingen stabiel blijven. Door het uitblijven van grote schommelingen in je stemming, is het leven een stuk aangenamer. Welke medicijnen je krijgt voorgeschreven is per persoon verschillend en hangt ook af van je andere klachten. Een van de medicijnen die vaak wordt voorgeschreven om ervoor te zorgen dat bipolaire patiënten niet uit balans raken is lithium. Ook antidepressiva worden vaak voorgeschreven bij mensen met een bipolaire stoornis wanneer ze in een depressieve episode zitten.
Natuurlijke bipolaire stoornis supplementen
Natuurlijke supplementen zijn geen vervanger voor de medicijnen die je van een medicus krijgt voorgeschreven bij een bipolaire stoornis. Er zijn aanwijzingen dat Omega 3 vetzuren het aantal klachten bij een depressieve episode doet verminderen bij volwassenen. Ook Inositil en Choline zouden dit effect hebben. Daarnaast vermoedt men dat chroom en folium een positieve invloed hebben op het humeur en tevens klachten tijdens een manie of depressieve episode kunnen doen laten afnemen. Overleg het gebruik van natuurlijke supplementen ALTIJD eerst met je behandelaar.
Holistische bipolaire stoornis behandelingen
Omgaan met je bipolaire stoornis is niet makkelijk. Hoe meer je over de stoornis weet, hoe beter je kunt inschatten wat de stoornis met je doet. Medicijnen kunnen je helpen je stemmingen beter in balans te brengen. Maar zelf kun je misschien ook wat doen om je leven met een bipolaire stoornis wat makkelijker te maken.
Mindfulness voor bipolaire stoornis
Het Radboud UMC is een wetenschappelijk onderzoek gestart naar de effecten van mindfulness bij personen met een bipolaire stoornis. Bij mindfulness leer je te stil te staan bij het hier-en-nu zonder te veroordelen. Met een mindfulnesstraining leer je emoties te voelen, zonder dat je er een waarde aan toekent. Door het herkennen van gevoelens kun je ze beter controleren. Mindfulness is al bewezen effectief gebleken bij angst en depressieve gevoelens.
Omgaan met bipolaire stoornis in het dagelijks leven
Als je een bipolaire stoornis hebt, dan kom je daar helaas niet meer vanaf. Hoe ga je om met deze chronische ziekte. En hoe beïnvloedt het je omgeving?
Bipolaire stoornis en familie
Als jij een bipolaire stoornis hebt dan bestaat de kans dat er ook andere gezinsleden zijn met dezelfde stoornis. Een bipolaire stoornis is lastig voor je familie, omdat je door de stemmingswisselingen niet jezelf bent. Je maakt bijvoorbeeld vaker ruzie, geeft onverantwoord veel geld uit of denkt aan zelfmoord. Iets wat voor je omgeving heel moeilijk is om aan te zien.
Als je een familielid hebt die lijdt aan de stoornis, dan is het belangrijk dat je zoveel mogelijk informatie verzamelt over de ziekte. Door de kennis die je vergaart kun je jouw familielid beter begrijpen. Je hoeft niet alles over je kant te laten gaan, grenzen stellen mag best. Probeer hulp te bieden op een rustige manier, door bijvoorbeeld voor te stellen om samen hulp te zoeken bij een professional.
Bipolaire stoornis en werk
Een bipolaire stoornis kan je werk behoorlijk in de weg zitten. Heb je een depressieve episode dan meldt je je het liefst ziek, heb je geen zin en kun je door slaapproblemen flinke concentratieproblemen krijgen. In een manische episode kun je impulsieve beslissingen nemen, die nadelig zijn voor het bedrijf waar je werkt.
Gelukkig hoeft een bipolaire stoornis niet te betekenen dat je niet meer kunt werken. Er zijn talloze voorbeelden van mensen met de stoornis die prima op hun plek zitten, hun werk goed aankunnen en tevreden zijn.
Bipolaire stoornis en relaties
Je sociale leven kan flink onder druk komen te staan door je bipolaire stoornis. Je impulsieve gedrag tijdens een manische episode kan voor onbegrip zorgen bij je vrienden of partner. En tijdens een depressieve periode ben je niet te porren voor leuke feestjes en sociale activiteiten. Het is daarom belangrijk om open te zijn over je stoornis, zodat er meer begrip komt voor jouw situatie.
Bipolaire stoornis en seksualiteit
Heb je een bipolaire stoornis, dan kan dit van invloed zijn op de kwaliteit van je seksleven. Tijdens een manische episode kun je te ver doordraven in bed bij je partner. Vaak laten mensen met de stoornis tijdens de manische episode alle remmen los, en het gebeurt vaak dat er dan sprake is van losbandige contacten. Een relatie die normaal stabiel is kan hierdoor op het spel worden gezet. Tijdens een depressieve episode kan de zin in seks juist helemaal verdwijnen.
Wat zijn de voordelen van een bipolaire stoornis?
Misschien kijk je een beetje raar op van het kopje boven dit stukje tekst. Want hoe kunnen er nu voordelen zitten aan het hebben van een psychische stoornis? Vooropgezet willen mensen met een bipolaire stoornis dit liever niet hebben dan wel. Maar bepaalde eigenschappen van de stoornis kunnen soms positief uitpakken. Zo zijn er kunstenaars die prachtige werken hebben gemaakt tijdens een (hypo)manische episode. Door het geloof in jezelf tijdens een (hypo)manische periode krijg je vaak dingen voor elkaar die je anders niet voor elkaar zou krijgen. Je bent wat creatiever, kunt sneller denken en hebt meer energie.
Het gevaar is wel dat deze positieve punten achteraf een staartje krijgen. Zo kun je bijvoorbeeld heel veel werk aannemen, omdat je denkt dat je het allemaal makkelijk binnen een bepaalde tijd afkrijgt. Maar wanneer je energie verdwijnt na je episode, lukt het misschien niet meer om de deadline te halen.
Kun je genezen van een bipolaire stoornis?
Je wilt het liefst helemaal genezen van een bipolaire stoornis, maar helaas is dat niet mogelijk. Er bestaat geen wonderpil die je in een klap van je stoornis af helpt. Een bipolaire stoornis is een chronische ziekte die je je hele leven bij je zal dragen. Maar dat betekent niet dat je leven geen zin meer heeft. Integendeel! Een bipolaire stoornis is namelijk heel goed te behandelen met therapie (vaak in combinatie met medicijnen).
Door therapie te volgen kun je, ondanks je bipolaire stoornis, gewoon een ‘normaal’ leven leiden. Bovendien voorkom je door de behandelingen dat manische episodes steeds weer terugkomen. Door je te laten behandelen beheerst je bipolaire stoornis jouw leven niet meer in grote mate. Dankzij verschillende soorten therapie en verschillende medicijnen kun jij met behulp van een psycholoog de touwtjes weer in handen krijgen. Jij bent immers veel meer dan een stoornis.